Duitse irritatie na foto van ‘Turkse’ voetballers met Erdogan

De stemming is niet goed bij de Duitse selectie. Met een bezwaard gemoed maakt de regerende wereldkampioen voetbal zich op om op het WK in Rusland de titel te verdedigen.

Niet blessures zijn het probleem, ook niet de matige prestaties in recente oefenwedstrijden, maar een politieke uitglijder van twee spelers. En de ophef die dat al vier weken veroorzaakt, tot en met aanhoudende fluitconcerten door de eigen supporters en commentaar van de bondskanselier.

De affaire draait om Mesut Özil en Ilkay Gündogan. De twee Duitse spelers met Turkse wortels hadden op 13 mei in Londen een ontmoeting met de Turkse president Erdogan. Ze lieten zich daarbij fotograferen en overhandigden de president shirtjes van hun clubs, Arsenal en Manchester City. Op het shirt van Gündogan stond geschreven: ‘Met groot respect voor mijn president.’

Erdogan, op campagne voor de verkiezingen van 24 juni, liet foto’s van de ontmoeting per Twitter verspreiden – een slimme verkiezingsstunt. Maar in Duitsland viel het optreden van de voetballers met de omstreden president bijzonder slecht. Al snel was de zaak het zoveelste hoofdstuk in de nationale cultuurstrijd over integratie en wat het betekent om Duits te zijn.

Bekijk ook: De (kleur)rijke WK-geschiedenis in vijftien foto’s

„De president van een speler van het Duitse nationale elftal heet Frank-Walter Steinmeier”, was de geërgerde reactie van de prominente Groene politicus Cem Özdemir, eveneens met de Turkse wortels. „In plaats van Erdogan deze smakeloze verkiezingshulp te bieden, zou ik willen dat spelers zich op voetbal concentreren.”

Zelf zouden de twee voetballers inmiddels ook niets liever willen. Maar de kwestie blijft hen achtervolgen en heeft nu ook zijn weerslag op de hele Mannschaft. Dat bleek vrijdag nog, tijdens de laatste oefenwedstrijd voor het WK. De Duitse ploeg trad in Leverkusen aan tegen Saoedi-Arabië. Het had een wedstrijd moeten worden die de spelers zelfvertrouwen gaf, als opmaat voor de eerste WK-wedstrijd, komende zondag tegen Mexico.

Vijandig

Maar het liep anders. Vanaf het moment dat bondscoach Joachim Löw Gündogan als invaller het veld opstuurde, sloeg de stemming op de tribunes om van welwillend en enthousiast tot vijandig. Steeds als Gündogan aan de bal kwam werd hij massaal uitgefloten. „Dat heeft zijn weerslag op het hele elftal”, zei ploeggenoot Sami Khedira. Het spelplezier leek te verdwijnen, met moeite wisten de Duitsers er een 2-1 zege uit te slepen.

„Iedereen in het stadion wil dat we wereldkampioen worden”, zei Mats Hummels na afloop. „Dan moet je niet kort daarvoor individuele spelers de grond in boren. Als we wereldkampioen willen worden hebben we Ilkay en Mesut nodig.” Özil speelde tegen Saoedi-Arabië wegens een kleine blessure niet mee.

Bezwete lijven

Allerlei pogingen om de kwestie te bezweren zijn al ondernomen, tot nu toe vergeefs. Zondag, in een uitvoerig televisie-interview over de mislukte G7-top in Canada, ging zelfs bondskanselier Merkel op de kwestie in. Merkel vertoont zich zelf ook graag met Duitslands topvoetballers, bij het vorige WK in Brazilië dook ze zelfs tussen de bezwete lijven in de kleedkamer op – uiteraard begeleid door fotografen.

Maar als Özil en Gündogan dachten dat een ontmoeting met Erdogan net zoiets was, dan zaten ze er flink naast. Erdogan is niet alleen de president van een ander land, veel Duitsers rekenen hem zijn autocratische optreden, het opsluiten van politieke tegenstanders en journalisten, en het uitmaken van Duitse politici voor nazi’s hard aan.

„Ik denk dat beide spelers niet beseft hebben wat de foto met president Erdogan teweeg zou brengen”, zei Merkel. Ze riep supporters op om de twee te steunen. „Ik zou blij zijn als fans ook weer voor hen kunnen klappen.” Ze zei ontroerd te zijn geweest door de uitspraak van Gündogan dat hij graag voor zijn geboorteland Duitsland speelt.

Vijandige reacties

Maar of de woorden van Merkel iets zullen helpen is de vraag. President Steinmeier ontving beide spelers vorig maand al in zijn presidentiële paleis, in de hoop de zaak te kunnen sussen door te laten zien dat ze echt bij Duitsland horen. De voorzitter van de voetbalbond DFB en bondscoach Löw hebben de zaak uitgebreid met de twee spelers besproken.

Gündogan zei vorige week in een interview dat de soms bijzonder vijandige reacties hard bij hem zijn aangekomen. „Wij zijn geboren en opgegroeid in Gelsenkirchen, een stad met veel mensen met een migratie-achtergrond. Dat we nu afgeschilderd worden alsof we niet geïntegreerd zijn, of niet leven naar de Duitse waarden, was voor mij een harde slag.” Volgens een columnist van Der Spiegel zijn de fluitconcerten niet in de eerste plaats ingegeven door zorgen over de Turkse rechtsstaat of democratie, maar een uiting van racisme.

Gündogan zei dat het nooit de bedoeling was geweest een politiek statement te maken. „Op grond van onze Turkse wortels hebben we nog een sterke verbinding met Turkije. Maar we hebben nooit willen zeggen dat president Steinmeier niet onze president is.”

Löw neemt Gündogan in bescherming. „Ik weet niet wat hij verder nog doen kan”, zei de bondscoach vrijdag na de wedstrijd. „Hij moet er doorheen.” Een soort gelijk advies had spits Timo Werner, van RB Leipzig, die zelf vanwege een ‘schwalbe’ maandenlang in stadions in het hele land werd uitgefloten. „Hij is genoeg professional om daar boven te staan.” Zo hoopt de hele selectie vurig dat de onrust over de kwestie niet in de hoofden van de spelers bij rondspoken.