Schema's over links en rechts kunnen de prullenbak in, dat is logisch
Jaren pijnigden commentatoren zich de hersens over de vraag hoe een populist als Geert Wilders aan zo'n linksig sociaal-economisch programma kwam. Wilders was immers rechts.
Eerder was hij medewerker en later Kamerlid voor de VVD. In die jaren, onder het tweede kabinet-Kok, pleitte hij voor een nieuwe ingreep in de WAO. En dat niet alleen om de coalitiegenoten in de PvdA een beetje te sarren. De conservatief-liberaal geloofde heilig in het uitgangspunt dat een kleinere overheid en dus in casu minder sociale zekerheid het paradijs op aarde weer een stukje dichterbij zou brengen.
Schema's over links en rechts in de politiek kunnen met de (hernieuwde) opkomst van het populisme de prullenbak in. Een politieke agenda waarin nationale identiteit centraal staat, heeft als logische consequentie dat op materieel terrein een linksige en tegelijk conservatieve agenda ontstaat.
Wilders had allang door dat het neo-liberalisme dat hij in de jaren negentig met verve uitdroeg, de belangrijkste oorzaak voor vervreemding kon zijn
Je kunt het ook cynischer stellen. De groep kiezers die door populisten in eerste instantie de voor de hand liggende doelgroep is, hecht aan economische zekerheid en rekent op een overheid die levert. De kiezer naar de mond praten doe je door de tegenstander ervan te beschuldigen tot de vermaledijde elite te behoren en door te roepen dat de AOW-leeftijd niet omhoog hoeft. Je pensioen wordt door die elite willens en wetens afgebroken en jaren links aan de macht heeft alleen flexibele arbeidscontracten opgeleverd, luidt het verwijt.
Identiteitstwijfel
Wilders had al heel lang door dat het neo-liberalisme, dat hij als Kamerlid in de jaren negentig nog met verve uitdroeg, de belangrijkste oorzaak voor vervreemding en identiteitstwijfel kon zijn. Dat hij die wetenschap gebruikte om de in zijn ogen nog belangrijker strijd tegen de islam meer kracht te geven is hier minder relevant.
Het is verbazingwekkend dat dat besef pas nu in het politieke midden lijkt door te dringen. Gert-Jan Segers is in ieder geval tot de conclusie gekomen dat zekerheid over het materiële bestaan van mensen en zekerheid over hun identiteit twee verschijningsvormen van hetzelfde fenomeen zijn. Segers kondigde zaterdag in deze krant aan de strijd aan te willen gaan met het neo-liberalisme. Er dient op zijn initiatief een geheel nieuwe agenda te komen voor de ChristenUnie.
Segers wil vooral niet als marxist worden gezien, maar hij moet erkennen dat er wel degelijk een kern van waarheid zit in het uitgangspunt dat identiteit en economische zekerheid op één of andere manier met elkaar verbonden zijn. Dat het niet per definitie zo hoeft te zijn dat als mensen maar hun eigen belang najagen en de eigen behoeften weten te bevredigen, het met de samenleving als vanzelf goedkomt.
Klassieke lijnen
Het eerste is inderdaad een notie die voortkomt uit het marxisme, het tweede een uiting van hyperliberalisme. Segers kan zich met recht en reden een man van het midden noemen. Althans, als links en rechts langs klassieke lijnen worden gedefinieerd.
Naast een politieke agenda die economische zekerheid (meer) als uitgangspunt neemt, moet er wat Segers betreft een waardenagenda komen. Over die agenda is hij echter behoorlijk vaag. Daar wordt al zo lang en zo uitgebreid over gediscussieerd, aldus Segers. Kennelijk is een concrete sociaal-economische agenda op korte termijn belangrijker.
De conclusie van Segers is dermate logisch en zijn remedie dermate voor de hand liggend dat het meer en meer een raadsel is waarom dat besef pas nu begint door te dringen in dit deel van het politieke krachtenveld. Tegelijkertijd wordt het ook steeds raadselachtige waarom bijvoorbeeld de PvdA zich vanaf het laatste decennium van de vorige eeuw aan dat neo-liberalisme overleverde.
Lex Oomkes is senior politiek redacteur bij Trouw, lees hier zijn eerdere columns.