Wat er gebeurt als je foto verschijnt in een opsporingsprogramma

De dag dat Cihan op televisie komt verandert alles. Gaat over straat met twee capuchons over zijn hoofd getrokken - je weet niet wat de mensen doen. Als ze doen wat ze zeggen, in de echoput van de sociale media, hangen ze Cihan op en trekken hem van boven naar beneden dood door het appartementengebouw.

‘Delen is meehelpen!’, schreef Omroep Brabant op Facebook bij de foto van Cihan, die ze ook op televisie lieten zien. ‘De politie zoekt deze man.’ En dat doen ze hoor. Delen. Nog steeds.

Ook al is het de verkeerde foto, van de verkeerde man.

Cihan is een timide jongen van negentien die leert voor automonteur en later een eigen garagebedrijf wil, net als zijn oom waar hij vier dagen per week werkt. Sinds de politie zijn foto toonde in opsporingsprogramma Bureau Brabant, durft hij niks meer.

Het gaat om zware mishandeling. Een man van 73, van de trap gesmeten. Schedelbasisfractuur en gebroken nekwervels. Afschuwelijk, zegt Cihans moeder. Maar ook de perfecte storm: een oudere man, een Turkse jongen, alle ingrediënten voor massieve verontwaardiging. ‘Het is weer een buitenlander die het heeft gedaan.’

We zitten in het kantoor van advocaat Süsem Ҫakal, die ze bijstaat. Cihans moeder heeft toch maar de paspoorten meegenomen met de stempels, om te bewijzen dat ze tijdens de mishandeling vorig jaar augustus op vakantie waren in Turkije. Niet nodig, de politie geeft de fout zelf toe. Maar er is meer dan alleen de politie.

Cihan was op zijn werk en kreeg een bericht: dit ben jij toch. Eerst kwam de verbazing, daarna de angst. Naar huis met die capuchons over zijn hoofd, ‘het leek net of iedereen me aankeek’.

Ophangen.

Doodschieten.

Oprotten naar je eigen land.

Scheer je baard af, zei Cihans moeder, doe een pet op. Maar Cihan komt het huis niet uit. ‘Ik ben nog steeds niet veilig.’ Tilburg is klein en wij zijn een grote Turkse familie, zegt zijn moeder. Nieuws reist snel en trekt boze gezichten.

Ze heeft vijf zoons, Cihan is de oudste. Ze zei: ‘Jongen, wat heb je gedaan?’ Ze geloofde even in zijn schuld, totdat ze doorkreeg dat hij onmogelijk verdacht kon zijn, laat staan de dader.

Ik vraag of Cihan antecedenten heeft. Dat is niet zo.

Zijn foto is genomen door een ‘oplettende buurtbewoner’, dat is alles wat ze weten. Cihan zit op een bankje op het plein. De foto van de echte verdachte is anders: die zit in een auto. Die is nergens gepubliceerd. Wie de oplettende buurtbewoner is, blijft geheim. Vanwege de privacy.

De molens van de verontwaardiging

Twintig uur was de foto online. Cihans moeder belde snel de politie, maar de molens draaien traag. Die van de verontwaardiging draaien sneller: nog steeds komen de dreigementen. ‘Ik moet me constant verdedigen’.

Krijgt ze terug: waarom heeft de politie die foto dan?

Dit is geen incident, zegt Süsem: dit tekent de tijd. Verdachten die stoer worden tentoongesteld op televisie en op internet. Politievloggers die kentekens en huisnummers filmen. De vrouw van 68 die een einde aan haar leven maakte, nadat ze als winkeldievegge was ontmaskerd door opsporingsprogramma Onder de Loep van RTV Oost.

Overal zijn camera’s die lekkere beelden maken, en anders doen de betrokken burgers het zelf wel.

Opsporing Verzocht (meer dan een miljoen kijkers) is een gelikt programma, real crime op de grens van nut en vermaak, met spannende reconstructies en bewakingsbeelden. Het levert velen bewijs dat vreemdelingen niet deugen. Bureau Brabant draait ook al jaren in het theater van de angst; het wordt gemaakt door de politie en een externe producent. De belangen zijn groot. Die van de opsporing natuurlijk – het oplossingspercentage van Bureau Brabant ligt hoog. Die van de kijkcijfers. Tegelijk is het een manier voor de politie om pr te bedrijven onder journalistieke vlag, en zonder kritisch weerwoord.

Cihan en zijn ouders kregen van de politie een excuusbrief. Die roept vragen op. Wat doet een foto van Cihan in het dossier? Is het protocol gevolgd? Waarom zag niemand dat het de verkeerde foto was?

Als ik bel verwijst de politie door naar het OM. Er wordt altijd een ‘zware weging’ gemaakt, zegt daar de woordvoerster, bij het inzetten van dit ‘tactische opsporingsmiddel’. Het college van procureurs-generaal schreef er een ‘aanwijzing’ voor, waarin duidelijk wordt gewezen op de gevaren van verspreiding op internet. Maar hier is toch echt de politie verantwoordelijk.

Cihan, zijn ouders en de advocaat vragen nu een diepgaand onderzoek. De excuses zijn oprecht, zeggen ze, maar deze fout moet uitgelegd.

Begint het socialmediamonster weer te brullen: ze zijn op geld uit.

Cihans moeder: ‘En daar voel ik me dan weer schuldig over’.