Wilders heeft er alles aan gedaan om zijn proces politiek te maken

Aan Geert Wilders zelf zal het niet gelegen hebben. Of hij op 9 december nou veroordeeld wordt of niet: het proces dat de afgelopen vier weken tegen hem werd gevoerd om zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak, heeft hij publicitair maximaal uitgebuit.

Door zelf niet ter zitting te verschijnen, maakte de PVV-leider handig gebruik van de wet van schaarste. Het ‘laatste woord’ dat hij woensdag in de rechtszaal verkondigde, kon hierdoor rekenen op uitvoerige media-aandacht. Dat gold ook voor de Twitterberichten die hij op goed gekozen momenten de wereld instuurde – waaronder eentje waarin hij Denk-politica Sylvana Simons, net als hij bedreigd vanwege haar opvattingen, adviseerde de politiek te verlaten.

Het allerbeste zou natuurlijk zijn als Mw Simons tegen zichzelf in bescherming wordt genomen en DENK wordt opgeheven.

— Geert Wilders (@geertwilderspvv) 22 november 2016

Slachtoffer van een „politiek proces” en martelaar van het vrije woord – dat was het beeld dat Wilders en zijn raadsheer Geert-Jan Knoops neerzetten. Het kabinet en andere politieke partijen zouden hem „monddood” willen maken via de rechter, omdat ze dat in de Tweede Kamer niet voor elkaar krijgen.

Ze zullen daar nooit in slagen, luidde Wilders’ boodschap. Veroordeling of niet: hij zal zich altijd blijven uitspreken over „het terrorisme, de immigratie uit islamitische landen en het mega-Marokkanenprobleem”.

Over twee weken doet de rechter uitspraak. De strafeis: 5.000 euro boete wegens belediging, aanzetten tot discriminatie en tot haat. Wat het oordeel ook zal zijn: een politiek proces is het hoe dan ook – al is het maar omdat de verdachte zelf daar alles aan heeft gedaan. Wat valt er nu al te zeggen over de politieke kosten en baten van deze rechtsgang?

De verliezer, zeggen ze bij andere partijen, is sowieso de rechtsstaat. Hoe het vonnis ook zal uitpakken: met zijn frontale aanval op het OM („bondgenoot van terroristen”) heeft Wilders de democratische orde weer een nieuwe douw gegeven. Eerder noemde hij de Tweede Kamer een „nepparlement”, voorspelde hij een „revolte” als hij geen premier zou worden en een „burgeroorlog” als de huidige politieke leiders in Europa zouden blijven zitten.

Lees ook onze tv-recensie: Vlammend betoog van Wilders levert weer sterke tv op

De winnaar, in ieder geval op korte termijn, is Wilders zelf. Het proces heeft zijn imago van ongewenste outsider versterkt – en in dit politiek klimaat is dat goud waard.

Toch is het geen gegeven dat Wilders louter profijt zal hebben. De harde kern van Wilders’ aanhangers zal door de procesgang gesterkt zijn in hun steun voor de PVV en hun afkeer van ‘de elite’. Maar wint hij er ook stemmen mee buiten zijn vaste achterban? Het is ook denkbaar dat potentiële PVV-stemmers zich geremd voelen om te stemmen op een politicus met een strafblad.

Gedaald

In maart volgend jaar zijn er Tweede Kamerverkiezingen. Zelf denkt Wilders dan op de anti-establishmentgolf van het Oekraïne-referendum, Brexit en Donald Trump tot premier gekozen te worden. De realiteit is dat Wilders’ peilingen sinds begin dit jaar gedaald zijn. De VVD, en niet langer de PVV, is de koploper.

Lees ook: Wilders: als u mij veroordeelt, veroordeelt u half Nederland

Als de vluchtelingendeal met Turkije overeind blijft en premier Rutte (VVD) zich met succes weet te profileren als een leider die wél met oplossingen komt, dreigt Wilders’ eigen Trump-moment uit zicht te raken. En zelfs áls hij de grootste wordt, is het de vraag of hij ooit het Torentje zal bereiken. De enige partij die hem niet uitsluit als coalitiepartner – de VVD – eist dat hij dan wel eerst zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak terugneemt. Na dit proces lijkt dat uitgesloten.

Toch kan het ook anders lopen. Hoe groter Wilders’ overwinning in maart 2017, hoe vloeibaarder de politieke omstandigheden. Een vertrek van Rutte na een nederlaag kan de achterblijvende VVD’ers zomaar tot een andere koers bewegen – zie het CDA in 2010 na Balkenende. Zeker als Wilders op een slimme manier bereid is tot concessies – zie opnieuw 2010.

En dan heeft Nederland straks, in theorie, voor het eerst een premier met een strafblad.