In dit nieuwe mini-ziekenhuis worden ouderen wél beter

Oudere patiënten die zich melden op de spoedeisende hulp van het AMC kunnen vanaf maandag worden opgenomen in de Wijkkliniek, in Amsterdam-Zuidoost. Dit nieuwe mini-ouderenziekenhuis moet een oplossing bieden voor een van de ingewikkeldste problemen van de ouderenzorg. Daarin geldt namelijk de paradox dat een kwetsbare oudere die met acute problemen in een ziekenhuis wordt opgenomen, daar vaak slechter uitkomt dan dat hij of zij erin ging (zie kader).

De kliniek, een initiatief van het AMC, zorginstelling Cordaan en zorgverzekeraar Zilveren Kruis, kent bij de start slechts twaalf bedden. Die zijn specifiek bedoeld voor ouderen uit de Bijlmer en omgeving die acute medisch-specialistische zorg nodig hebben, bij bijvoorbeeld een longontsteking of hartfalen, maar voor wie een operatie of de intensive care niet noodzakelijk is.

Toch is de komst van de instelling een belangrijke stap, vindt Bianca Buurman, hoogleraar Acute Ouderenzorg aan het AMC, en bedenker van de kliniek. In een traditioneel ziekenhuis, zegt Buurman, ‘zijn we te veel bezig met symptoombestrijding, ligt de focus op het medische probleem. De druk op de bedden is er zo hoog, dat er geen tijd is om breder te kijken. Dat vergroot de kans op nieuwe opnames, waardoor je in een vicieuze cirkel terechtkomt. Bij ouderen moet je juist naar de omliggende geriatrische problematiek kijken om ze zo goed mogelijk door een acute episode te helpen.’ Dat betekent dat er in de Wijkkliniek ook aandacht moet zijn voor valpreventie, voor het kwakkelende geheugen, voor de overbelasting van de mantelzorgers. ‘Vanaf het moment dat iemand binnenkomt is de belangrijkste vraag: wat heeft iemand nodig om straks thuis weer te functioneren?’

Die aandacht moet zich uitbetalen in harde cijfers: 20 procent minder bezoeken aan de spoedeisende hulp, een kwart minder heropnames in het ziekenhuis, ouderen moeten 20 procent vaker volledig herstellen, negen van de tien mensen die in de Wijkkliniek worden opgenomen moeten weer terug naar huis kunnen.

Nieuwe zorgvorm

De instelling betekent een nieuwe zorgvorm in Nederland. ‘We halen medisch-specialistische ouderenzorg voor het eerst in Nederland uit het ziekenhuis en brengen die naar de wijk’, zegt Ronald Schmidt, bestuurder bij Cordaan. De kliniek is herrezen op twee verdiepingen van Eben Haëzer, een omgebouwd en opgeknapt verpleeghuis, dat ligt tussen speeltuin en winkels, en waar het rumoer van de wijk onderdeel uitmaakt van de zorginstelling zelf. Een bewuste keuze, de kliniek moet zo min mogelijk op een ziekenhuis lijken.

Hoewel in de kliniek kostenopjagende operatiekamers en echo-apparatuur ontbreken, is een dag kliniek niet heel veel goedkoper dan een dag ziekenhuis, zegt Schmidt, er loopt immers wel medisch-specialistisch personeel rond. Toch moet de kliniek de maatschappelijke kosten omlaag brengen, doordat de vicieuze cirkel van heropnames en complicaties moet worden doorbroken. Dat is ook de reden waarom zorgverzekeraar Zilveren Kruis mee heeft gedacht over de financiering van de kliniek en er uiteindelijk geld in heeft gestopt. Als de Wijkkliniek een succes wordt, en de doelen worden behaald, dan wil de zorgverzekeraar meer van dit soort klinieken openen.

Mogelijke voorloper

‘Een heel mooi initiatief’, vindt Wilco Achterberg, hoogleraar institutionele zorg en ouderengeneeskunde aan het LUMC in Leiden en niet betrokken bij de kliniek. Er zijn, zegt hij, talloze initiatieven geweest de afgelopen jaren, van transferafdelingen tot huisartsenbedden tot wijkziekenhuizen, om de kwetsbare ouderen op een betere manier medische zorg te kunnen verlenen, maar die hebben nooit geleid tot een structurele verandering. ‘In de Wijkkliniek heb ik meer vertrouwen dan gemiddeld, dit zou weleens een voorloper kunnen zijn. Ik hoop echt dat dit gaat slagen en dan landelijk wordt opgepakt. We hebben wel genoeg geëxperimenteerd.’

Dat vindt ook Robbert Huijsman, hoogleraar ouderenzorg aan de Erasmus Universiteit. ‘We moeten een eind maken aan de lappendeken die het zorglandschap nu is. Nu is het niet duidelijk voor de patiënt waar hij naartoe gaat, en voor de ziekenhuizen niet waarnaartoe ze een patiënt moeten ontslaan. Laten we nu eens kijken wat we allemaal al weten, en wat we daaruit kunnen combineren tot een multidisciplinair model.’