Eeuwenoude tradities hoeven toch niet koste wat kost bewaard te blijven?
IJsland is een apart land. Ik kan dat uit eigen waarneming bevestigen, want ik ben er nu.
De IJslanders zijn met weinigen en het land is groot. Het is democratisch en seculier. Mannen en vrouwen zijn gelijk. Mensenrechten staan hoog in het vaandel. Natuur wordt beschermd. Af en toe is er een vulkaan die uitbarst en het vliegverkeer hindert of een bank die failliet gaat en menige kleine spaarder in Europa meesleurt, maar verder horen we weinig uit Reykjavik.
Onlangs echter brak paniek uit onder de 250 Joden en de 1500 moslims in IJsland. Er dreigde een wettelijk verbod te komen op besnijdenis van kinderen. De rechten en vrijheden van het kind en de integriteit van het lichaam werden hoger geacht dan de vrijheid van godsdienst. De reacties waren furieus.
In de vuilnisbak
Het was een gedenkwaardige aanblik een rabbi en een imam in gezamenlijke verontwaardiging en wederzijdse steun te zien fulmineren tegen het voornemen hun eeuwenoude tradities in de vuilnisbak te deponeren vanwege modieuze ideeën over rechten van kinderen en vanwege medische bezwaren. Nu zou de heilige handeling worden teruggedreven naar de achterkamertjes van religieuze beunhazen met alle risico's van dien. Dreigende drogredenen.
De IJslandse wet tegen besnijdenis zou de haat en afkeer overal ter wereld tegen moslims en joden aanwakkeren
Ook uit het buitenland kwam protest. Niet alleen uit Israël of moslimlanden. Twee Amerikaanse senatoren, Republikein en Democraat, bezwoeren het IJslandse parlement de wet niet aan te nemen. Die wet zou de haat en de afkeer overal ter wereld tegen moslims en joden en andere minderheden aanwakkeren. Hij zou elders navolging kunnen krijgen en dan was de nazi-geest weer uit de fles. In IJsland zelf klonk er naast bijval van artsen bezwaar van sommige juristen. Geschrokken liet het parlement de wet uit zijn handen vallen.
Mooi in hun nutteloosheid
Maar is het nu zo'n slecht idee om een onomkeerbare ingreep zonder enige medische noodzaak op het lichaam van een gezonde baby te verbieden? Dat lijkt me niet. Hoe zwaar moet in dergelijke gevallen de traditie wegen? Tradities zijn vaak mooi in hun nutteloosheid, hun complexe en soms onnavolgbare oergrond, hun samenbindend vermogen. Maar ze hoeven niet koste wat kost bewaard te blijven louter vanwege het feit dat ze er al zo lang zijn, zeker niet als ze strijdig zijn met nieuwe wetenschappelijke inzichten of ethische regels.
Traditie is in wezen een slecht argument. En besnijdenis is wel iets anders dan een hoofddoek. Streng vasten tijdens hoogzomer is eigenlijk al op de grens van aanvaardbaar. Zeker in IJsland waar het 's zomers niet eens donker wordt.
Godsdienstvrijheid dan. Mogen mensen alsjeblieft in het kader van godsdienstvrijheid hun god op hun eigen manier aanbidden en vereren, of dat nu met vasten is, bidden, besnijdenis, of met geestverruimende theeceremonies? Ik ga heel ver in de keuzevrijheid. Mensen mogen veel mits ze binnen de grenzen van de wet blijven.
Eigen godsdienst kiezen
In IJsland merkten de voorstanders van de wet tegen besnijdenis dan ook op dat het kind beroofd wordt van de vrijheid later zijn eigen godsdienst te kiezen door hem via dat onomkeerbare besnijdenisritueel binnen een geloofsgemeenschap te halen. Niet alleen wordt de integriteit van zijn lichaam geschonden maar hij wordt ook van het andere grondrecht beroofd: vrijheid zijn eigen godsdienst te kiezen.
In ons systeem gelden de rechten in de eerste plaats een individu. De rechten van een groep of een gemeenschap zijn de optelsom van individuele rechten en mogen die nooit aantasten. Dat een verbod op besnijdenis wordt afgedaan als haatzaaiend en 'in de nazi-geest' is bijna een kwestie van de wijze waarop de waard zijn gasten vertrouwt.
Besnijdenis van meisjes is in Afrika nog altijd wijd verbreid, al wordt niet in ieder moslimland die abjecte praktijk gehandhaafd. Het is lichamelijk nog een stuk ingrijpender dan jongensbesnijdenis maar in de grond is er geen verschil. In het Westen komt meisjesbesnijdenis (hopelijk) niet meer voor. De gelijkheid tussen man en vrouw zou in dit hele verhaal eveneens als principe moeten gelden. Vrijheid, gelijkheid, integriteit van het lichaam. Hoe moeilijk kan het zijn aan die belangrijke principes te voldoen?
Nelleke Noordervliet, schrijfster van veelgelezen romans, geeft wekelijks haar visie op de actualiteit. Lees hier eerdere artikelen.