Gelooft u nog dat het klopt omdat het in de krant (of op deze website) staat?

Media doen vrijwel niet anders dan zich bezighouden met politiezaken, de rechterlijke macht, politiek, banken, de ambtenarij, met multinationals en defensie. Alleen de kranten brengen dagelijks al een schat aan informatie over die afzonderlijke werelden. Maar zodra het erop aankomt, hebben mediaconsumenten meer vertrouwen in de dikwijls verguisde instituten en organisaties dan in de boodschapper, de media.

Een reden voor zelfbeklag van de pers is die constatering niet. Opmerkelijk is vooral dat het vertrouwen in de media nu al een kleine veertig jaar voortdurend rond 30 procent schommelt. 

Volgens het CBS had in 2017 slechts 31,9 procent van de Nederlanders vertrouwen in de media, een stijging van 0,7 procent nog wel in vergelijking met een jaar eerder. Alleen kerken scoorden vorig jaar met 31,2 procent aan vertrouwen slechter. 

Het is, zoals Stevo Akkerman woensdag in zijn column aangaf, echter gissen naar oorzaken van dat magere mediavertrouwen. Met meer inzicht in de oorzaken zou de journalistiek beter zijn geholpen. Dit zonder overigens te pretenderen dat hieruit daadwerkelijk lessen zouden kunnen worden getrokken. Het is zelfs maar de vraag of lessen noodzakelijk zijn om het vertrouwen op te poetsen. Hoe vaak wordt bij twijfel niet gezegd: 'Maar het staat toch in de krant?', als zou dit cliché de enige waarheid zijn. Vertrouwen spreekt er in elk geval uit.

Het is verleidelijk om te wijzen op mediaonderzoek dat de Amerikaanse denktank Pew Research Center begin dit jaar naar buiten bracht en dat een ander, voor de Nederlandse media vrolijker beeld weergaf. Het instituut deed onderzoek in onder andere elf Europese landen, Turkije meegerekend, naar het vertrouwen van burgers in de media. Nederland kwam daar wonderwel als beste uit. 

Nederlandse pers

Liefst 89 procent van de ondervraagden gaf aan dat de Nederlandse pers over de belangrijkste onderwerpen behoorlijk tot uitstekend bericht. Evenals voor het percentage van het CBS geldt voor het Amerikaanse onderzoek enige relativering. De denktank deed in 38 landen onderzoek en ondervroeg wereldwijd in totaal 42.000 mensen, minder representatief dan een journalist zou willen.

In NRC Handelsblad legde onderzoekster Laura Silver uit dat Pew-respondenten niet letterlijk de vraag 'Vertrouwt u de media?' was voorgelegd. Om vertekening en vooroordelen te voorkomen konden de ondervraagden aangeven hoe in hun beleving de pers op verschillende vlakken presteerde, bijvoorbeeld waar het de grote nieuwsgebeurtenissen betrof. 

Trouw-lezers

Zeker zo interessant en eenvoudig is een van mei vorig jaar daterend onderzoek over mediavertrouwen van American Press Institute. Consumenten kregen niet slechts de vraag voorgelegd of zij algemeen vertrouwen hadden in 'de media', maar, belangrijk, in hoeverre dit tevens gold voor die nieuwsorganen die zij zelf volgden. Het valt te raden dat daar opmerkelijke verschillen uitkwamen. 'Media' stemden consumenten tot aanzienlijk minder vertrouwen dan de specifieke nieuwsorganen, waarop zij zich in hun dagelijks leven baseerden.

Trouw-lezers hebben vertrouwen in de krant. Dat baseer ik vooral op de toon waarmee zij klachten of op- en aanmerkingen over de journalistieke invulling onderbouwen. Hun mails zijn doorgaans kritisch, zakelijk, soms bezorgd of verontwaardigd, een enkele maal emotioneel. Het woord 'vertrouwen' valt sporadisch, bijvoorbeeld als het gaat over de berichtgeving rond het Israëlisch-Palestijnse conflict, een debat zonder winnaars. Of wanneer, zoals helaas nog gebeurt, mails van lezers aan deelredacties of individuele redacteuren onbeantwoord blijven. Dat verzuim wekt terecht onbegrip en boosheid onder lezers en tast pas echt het vertrouwen in de krant aan.

Ombudsman Adri Vermaat van Trouw bespreekt journalistieke dilemma's en kijkt kritisch naar de werkwijze van de redactie. Via trouw.nl/ombudsmantrouw vindt u zijn werk.

Reageren? Stuur een mail aan Ombudsman@trouw.nl.