'Als de rodetulpenziekte uitbreekt hebben banken een probleem'
Europese banken zijn sinds de vorige crisis steeds meer op elkaar gaan lijken, zo blijkt uit onderzoek van toezichthouder De Nederlandsche Bank. Onder invloed van steeds strengere eisen, hebben banken hun investeringen en bedrijfsmodellen aangepast, maar daardoor zijn ze wel kwetsbaarder geworden bij een volgende crisis.
"Als je een veld vol rode tulpen hebt, en de rodetulpenziekte breekt uit, dan heb je een probleem", zegt directeur Frank Elderson. "Wij hebben liever een akker vol veldbloemen." De toezichthouder maakt zich grote zorgen over de risico's, zeker nu de politieke problemen in Italië en de naderende brexit voor nieuwe schokken op de financiële markten kunnen zorgen.
Zorgen
De Nederlandsche Bank heeft onderzoek gedaan naar de koersbewegingen van de 33 grootste banken in Europa. Voor de crisis reageerden de koersen nauwelijks op elkaar. Koersstijgingen of dalingen gingen toen bij slechts 6 procent van de banken gelijk op. Maar sinds 2014 is de samenhang opgelopen naar 48 procent.
Dat bleek ook dinsdag, toen de financiële markten forse verliezen namen op Italiaanse staatsobligaties en de koersen van Italiaanse banken vijf tot zeven procent omlaag gingen. De aandelen van ING, ABN Amro, NN en Aegon verloren op dezelfde dag ruim drie procent.
"We maken ons zorgen om die homogeniteit", zegt directeur Toezicht Jan Sijbrand. Tijdens de vorige crisis was het een probleem dat de drie grote banken in Nederland allemaal geïnvesteerd hadden in Amerikaanse rommelhypotheken. "Dan weet je dat als één bank in de problemen komt, de andere ook zullen volgen." Maar ook binnen Nederland zijn de banken sindsdien alleen maar nog meer op elkaar gaan lijken.
Zo was ABN Amro voorheen vooral gericht op internationaal zakenbankieren, ING meer op het midden- en kleinbedrijf, terwijl de Rabobank gespecialiseerd was in agro en hypotheken. Nu spreiden ze hun risico's steeds meer op dezelfde manier, stelt DNB. Rabobank kiest er bijvoorbeeld bewust voor om minder hypotheken te verstrekken, omdat de bank vanwege nieuwe kapitaaleisen gedwongen wordt voor hypotheken meer geld in kas te houden.
Veel kan de toezichthouder hier niet aan doen. "Eigenlijk zijn de banken in Nederland te groot geworden", zegt Sijbrand. DNB probeert de concurrentie en diversiteit tussen de banken te bevorderen door start-ups te helpen om de markt te betreden. Op dit moment lopen vijf aanvragen voor een nieuwe bankvergunning. Maar daarmee heb je de concurrentie tussen de grote banken niet meteen versterkt. "We kunnen niet zomaar een vierde bank erbij plakken."
Italië
Directeur Toezicht Jan Sijbrand stelt dat we nu tussen twee crises in zitten en dat dit het moment is om het financiële systeem robuuster te maken. De situatie in Italië noemt hij zorgwekkend.
Italiaanse banken kampen met een grote hoeveelheid oninbare leningen. "Ik hoop dat de politieke ontwikkelingen de sanering van die leningen niet in de weg zitten. Het is een grote zorg voor de financiële stabiliteit."