Direct naar artikelinhoud

Dring de ramadan niet aan mij op, klinkt het in Tunis

Demonstranten eisen een seculiere staat. Uit protest rookt deze vrouw. Anderen drinken openlijk water.Beeld AP

Een groep Tunesiërs demonstreert tegen het verplichtende karakter van de ramadan. De toon is fel.

De ramadan staat voor veel Tunesiërs voor een tijd van eenvoud en bezinning, maar ook van uitbundig eten. Voor veel niet-belijdende of niet-moslims is de vastenmaand vooral verstikkend. Een groep Tunesiërs demonstreert in Tunis tegen de religieuze dwang en het verplichtende karakter van de ramadan.

Overdag eten of drinken op straat geldt voor de wet als 'publieke obsceniteit' en is daarmee strafbaar, behalve als je oud, ziek of heel jong bent. Tijdens de ramadan wordt in de bars meestal geen alcohol geschonken, behalve aan buitenlanders.

Het is onacceptabel in een democratie dat de staat zich bemoeit met de vraag of mensen wel of niet vasten
Yasmina Thabet (28) uit Tunis

Volgens de 28-jarige arts in opleiding Yasmina Thabet uit Tunis mag de ramadan niet verplicht worden. Thabet is tevens de leider van de Tunesische Steungroep voor Minderheden. Ze demonstreert omdat de autoriteiten cafés en restaurants verplichten overdag de deuren te sluiten en omdat mensen die zich niet houden aan de ramadan worden lastiggevallen door de politie. "Het is onacceptabel in een democratie dat de staat zich bemoeit met de vraag of mensen wel of niet vasten." Ze kwam meerdere malen in botsing met de autoriteiten omdat ze de rol van de religie in het land aan de kaak stelde.

De demonstranten behoren weliswaar tot een minderheid, maar zijn bijzonder fel. Bij de demonstraties drinken de aanwezigen in het zicht van iedereen water uit grote flessen, anderen steken uit protest een sigaret op. Ze eisen een seculiere staat, die zich niet bemoeit met de religieuze levenswandel van de burgers.

Vorig jaar werden bij vergelijkbare protesten deelnemers gearresteerd. Sommigen moesten een maand de cel in. In de naburige landen vinden vergelijkbare acties plaats, zoals in het conservatievere Algerije en Marokko. Op het publiekelijk verbreken van het vasten staat in het laatste land een gevangenisstraf van maximaal vier maanden. Toch organiseren jongeren bijna elk jaar een publieke lunch voor het parlementsgebouw in Rabat.

Of er veel begrip is voor de acties van de demonstranten, is de vraag. Hoewel Tunesië geldt als de meest geseculariseerde staat van de Arabische wereld, is de islam bijna overal aanwezig. De islam heeft ook een belangrijke rol in de wetgeving. Zo luidt Artikel 1 van de Tunesische grondwet: "Tunesië is een vrije, onafhankelijke, soevereine staat; zijn religie is de islam, zijn taal Arabisch, en zijn systeem republikeins. Dit artikel mag niet worden gewijzigd."

Het grondwetsartikel leidt tot een heftige discussies. Want de vrijheid om niet te vasten druist in tegen de islam, en de plicht om te vasten tegen de vrijheid. Het is precies dit thema dat Tunesië sinds zijn onafhankelijkheid splijt.

Toch is de positie van de seculieren in Tunesië beter dan in andere Arabische landen. Dat hebben zij grotendeels te danken aan de Tunesische president Habib Bourguiba (1903-2000), die het land vanaf de onafhankelijkheid tot de jaren tachtig bestuurde en beschouwd wordt als de 'vader des vaderlands'. Hij nam het niet zo nauw met de islamitische regels, vooral niet in het begin. Bourguiba zag veel islamitische gebruiken als achterlijke relikwieën, zoals de hijab en polygamie. Op oude beelden is te zien hoe hij de sluiers van vrouwen zachtjes naar beneden trekt, over hun schouders legt, en hen lachend een zacht, vaderlijk tikje op de wang geeft. Het volk moest moderniseren, en daarvoor moest de islam wijken.

De vrijheid om niet te vasten druist in tegen de islam, en de plicht om te vasten tegen de vrijheid

Bourguiba had ook niet zoveel op met de ramadan. Hij vond dat de vastenmaand zelfs een belemmering vormde voor de economische groei, en daarmee schadelijk is voor het welzijn van de moslims. De schrik zat er bij veel Tunesiërs goed in toen hij tijdens de ramadan op tv een glas sinaasappelsap leegdronk terwijl de zon nog niet onder was. Hij veranderde de wetten grondig, ten koste van de islam.

Allemaal ondenkbaar in het Tunesië van nu. Een terugkeer naar het antireligieuze beleid van vroeger is ook niet wat de demonstranten eisen. Zij eisen dat religie een individueel recht is, in plaats van een algemene plicht.

Lees ook: In Tunesië heeft de grootste moslimpartij afscheid genomen van de politieke islam

De islamistische partij Ennahda was bereid grote offers te brengen voor de prille democratie. Zo is de Koran nog slechts inspiratiebron, niet meer een blauwdruk voor de samenleving.