Mensen zitten niet uit gemakzucht in de bijstand

Geachte heer Dijkhoff, u heeft zich op het laatste VVD-partijcongres ferm uitgesproken over de bijstandsuitkering. Die moet flink omlaag om de ontvanger er toe aan te zetten weer fiks aan de slag te gaan; lukt dat écht niet, dan kan de uitkering met veel formulierenwerk weer worden aangevuld tot het sociaal minimum.

Volgens u moet en kan iedereen actief zijn in het bedrijfs- of verenigingsleven. U neemt dus aan, dat het verrichten van arbeid een kwestie is van handen aan het lijf en hersens in het hoofd – en die heeft tenslotte iedereen. Nee dus. Werken is niet hetzelfde als technisch handelen. Het hebben van werk vergt niet alleen technische, maar vooral ook sociale vaardigheden. Wie deze niet heeft, krijgt problemen.

Mensen zitten niet in de bijstand uit gemakzucht, maar omdat andere inkomensvarianten onbereikbaar zijn geworden. Die andere varianten waren er ooit wel (AWW, WAO, Wajong), maar bestaan nauwelijks meer of zijn teruggebracht tot uitgeholde versies, verscholen achter een muur van nagenoeg onbegrijpelijke regelgeving.

Veel meer mensen dan voorheen zijn dus genoodzaakt een beroep te doen op de bijstand, pardon, de Participatiewet. De 50-plussers die niet passen in de profielschets van enig bedrijf, zullen na een pijlsnel verval van inkomen met behulp van uitgeklede WW-regelingen, een beroep moeten doen op die Participatiewet, opgejaagd door ambtenaren die hen op straffe van inhoudingen, onbeperkt op de huid mogen zitten voor wat betreft het (niet) vinden van werk, het aanbieden van een cursus solliciteren of met oproepen voor trainingen. De kostwinners-AOW op 65-jarige leeftijd is wegbezuinigd. Huisvrouwen die wie weet hoeveel jaren ook nog mantelzorger zijn (geweest), krijgen op overheidskosten ‘sollicitatietraining’ – en anders géén aanvulling.

Machteloos

Een heel ander chapiter betreft niet de wérkloze ‘bijstandstrekker’, maar de máchteloze. De wérkelijke reden dat mensen geen (betaalde) arbeid kunnen verrichten, betreft niet hun intellect of techniek, maar hun so­ciaal-emotioneel vermogen. Wie geboren wordt in een achterstandswijk zonder kerk of buurthuis, wie voornamelijk op straat is opgegroeid in de waan dat een mens vooral en alleen moet doen wat hij leuk vindt, die heeft op voorhand al een achterstand in het bedrijfsleven. Natuurlijk komt het wel eens goed. Wie bruikbare diploma’s heeft weten te verwerven en een aangename en profijtelijke broodwinning, die blijft economisch zelfstandig.

Maar o wee, wanneer de echtscheiding samenvalt met een bedrijfsreorganisatie, en er is géén vast dienstverband of géén empathische werkgever, dan kan een heel kaartenhuis instorten. Wie maandenlang overspannen thuiszit of heeft gezeten, die heeft in het bedrijfsleven al gauw een kruisje achter zijn of haar naam.

Het huidige arbeidsklimaat is allesbehalve stabiel. Kortlopende contracten dulden nauwelijks inwerking; menigeen wordt verondersteld even zijn kunstje te doen en daarna weer te vertrekken. Ook deze praktijk ontwricht en demotiveert mensen. Ik heb het nog niet eens over hen die zich niet in het bedrijfsleven kunnen handhaven omdat ze daartoe elk so­ciaal vermogen missen. Men kan ook bedrijven niet dwingen ze in dienst te nemen, want ze ontwrichten het hele bedrijfsklimaat.

Pechvogels

De voorzieningen die ons bij tegenslag of onmacht ooit hebben opgevangen, bestaan niet meer of worden steeds verder uitgekleed. Wat er nog is, is voortdurend onderhevig aan reorganisatie en herstructurering. Voor steeds meer voorzieningen geldt een eigen financiële bijdrage. De zwakkeren en pechvogels in onze samenleving rest niets anders dan een beroep op de Participatiewet. Wanneer gehandicapten passend werk vinden, dan acht het ministerie het zelfs niet langer nodig om ze een normaal inkomen te verschaffen of pensioen op te bouwen.

Ook voor minima geldt na de afschaffing van het ziekenfonds een eigen risico van 385 euro per persoon per jaar in de gezondheidszorg. Een bijstandsechtpaar dat aan het eind van een boekjaar allebei iets oploopt, krijgt onverbiddelijk naderhand een rekening gepresenteerd van 1540 euro, noodzakelijke aanvullende diensten en middelen zijn uit het vergoedingsstelsel gehaald. Volgens premier Rutte kan het vakantiegeld voor dit deel van de bevolking ook nog wel worden geschrapt. Wat over is aan tegemoetkomingen en ook alle vrijstelling van heffingen, alles wordt in beginsel digitaal aangeboden, ook aan laaggeletterden en digibeten.

Wat zou het mooi zijn, meneer Dijkhoff, wanneer u zich tijdens een volgend congres zou uitspreken, niet over die Participatiewet die steeds verder zou moeten worden afgebroken en uitgekleed, maar over de armoedeval die voor steeds meer mensen, met een steeds grotere afstand tot de arbeidsmarkt, voor wie geen enkel ander vangnet meer bestaat, een steeds grotere bedreiging vormt. 

_{Beatrix Jonker-Voort is ethica en bewindvoerder.}