Samen reisden ze voor hun project Dark Moon naar Turkije om het leven van Afro-Turken in beeld te brengen. Op 1 juni komt de vergeten geschiedenis van de Afro-Turken in een multimediale presentatie tot leven in het Compagnietheater in Amsterdam. OneWorld sprak de twee over wat de geschiedenis van de Afro-Turken inhoudt, wat er nog over is van de Afro-Turkse identiteit en wat dit onderwerp zo belangrijk maakt voor hen persoonlijk.
Polat: “In 2005 kwam ik er voor het eerst achter dat Turkije een slavernijverleden heeft, en ik merkte dat kunstenaars en academici in mijn omgeving daar eigenlijk niets vanaf wisten. Vervolgens sprak ik af met Mustafa Olpak* die zelf Afro-Turks is en met zijn boek Kenia-Kreta-Istanbul: menselijke biografieën van de slavenkust (Kenya-Girit-İstanbul: Köle Kıyısından İnsan Biyografileri) in datzelfde jaar voor het eerst het verhaal van de Afro-Turken op de kaart zette.
“Ik ontdekte de geschiedenis van de Afro-Turken via muziek
Massaoudi bewandelde een hele andere weg richting dit verhaal.
Massaoudi: “Klopt. Ik ontdekte de geschiedenis van de Afro-Turken via muziek. Ik bezing de liefde namelijk in verschillende talen, en toen ik in 2009 een keer naar Istanbul ging, wees een Turkse kennis me op de muziek van Esmeray, een Afro-Turkse zangeres die vooral in de jaren 70 een grote bekendheid was in Turkije.* Ik herkende mezelf in haar. Zowel door haar uiterlijk en positie als vrouw in de media- en entertainmentwereld, als door haar familiegeschiedenis. Ook mijn voorouders waren slaven, maar dan onder Arabische sultans. Wat ik fascinerend vind is dat deze geschiedenis ook vrij onbekend is binnen de Marokkaanse gemeenschap waar ik zelf uit voortkom. Parallel aan de presentatie ‘Dark Moon’ ben ik dan ook bezig met een documentaire over het verhaal van mijn eigen voorouders.
Waarom de geschiedenis van de Afro-Turken zo onderbelicht is gebleven komt, naast de pijn en schaamte bij mensen, ook door verschillende andere factoren. Zo werden slaven in het Ottomaanse Rijk direct bekeerd tot de islam, hun namen werden veranderd en ze werden gedwongen alles wat met hun leven in Afrika te maken had achter zich te laten. Ook werden kinderen van slaven, anders dan bijvoorbeeld in Amerika, in vrijheid geboren en waren huwelijken tussen verschillende ‘rassen’ legaal.
Van de oorspronkelijke identiteit was uiteindelijk nog maar weinig over en met de komst van de Turkse republiek in 1923 (na het uiteenvallen van het Ottomaanse Rijk) werd dat alleen nog maar minder. Met een politiek van ‘turkificering’ probeerde de Turkse overheid van de nieuwe natie zoveel mogelijk een eenheid te maken door de Turkse identiteit van bovenaf op te leggen. De sporen van een slavernijverleden zijn tegenwoordig vrijwel volledig uitgewist. Geschat wordt dat er nu nog enkele tienduizenden Afro-Turken in Turkije wonen.
Massaoudi: “Het is denk ik net alsof je geadopteerd bent, maar niet weet waar je echt vandaan komt. Het is niet zo dat mensen nu pas ontdekken dat ze een ander verleden hebben dan andere Turken. Het is duidelijk dat je voorouders ergens anders vandaan komen; dat weet je door je huidskleur. Maar wat dat precies betekent, dat beginnen mensen zich nu af te vragen. De eerste generatie had geen keus, die moest de slavernij ondergaan. De tweede generatie was wel vrij, maar probeerde zo onopvallend mogelijk een leven op te bouwen. Zij waren niet bezig met het verleden. De laatste generatie is anders, die staat ver van het verleden af, maar zijn zich tegelijkertijd bewust van hun kleur. Zij stellen nu vragen en komen in actie.”
En dat laatste begint nu pas op gang te komen?
Polat: “Inderdaad. Ik heb de interesse in de eigen geschiedenis de laatste jaren zien opbloeien onder Afro-Turken. Toen ik samen met Olpak voor het eerst besloot om beelden te verzamelen en zo de gemeenschap een gezicht te geven, was er nog vrij weinig interesse vanuit Afro-Turken voor wat we deden. Pas nu, zoveel jaar later, worden dit soort initiatieven ook door hen relevant gevonden, en beginnen mensen ook zelf dergelijke projecten op te zetten. Ze zijn er nu aan toe. En dat we nu samen met hen de volgende stappen kunnen zetten, vind ik te gek. Daar gaat het voor mij namelijk om: niet als buitenstaander het onderwerp enkel op een esthetische manier benaderen, wat plaatjes schieten en een presentatietje houden. Maar echt betrokken blijven bij het verhaal van de mensen waar het om gaat.”
Massaoudi: “Wat ik merk is dat mensen echt zijn losgetrokken van hun roots. Ze hebben eigenlijk bijna geen tradities meer, maar hunkeren er wel naar. In hun zoektocht naar de eigen identiteit grijpen ze elementen aan die ze voorhanden hebben: trommels, dansen in pakjes van stro en maskers. Het is het eerste beeld waar mensen in het westen vaak aan denken bij ‘Afrika’. Mijn eerste reactie was ‘oh nee, dit kan echt niet!’ Maar ik kan het ze ook niet kwalijk nemen. Uiteindelijk is het goed dat ze de vrijheid hebben om op zoek te gaan naar een eigen identiteit.
“Het slavernijverleden van het Ottomaanse Rijk is even belangrijk als dat van Amerika of Nederland
Massaoudi: “Voor mij is het een belangrijk onderwerp, omdat het ook veel betekent voor mijn eigen persoonlijke zoektocht. Ik voel me heel erg verbonden met de mensen die ik in Turkije heb ontmoet. Het voelt voor mij als familie, en zo kijken zij ook naar mij. Het voelt vanzelfsprekend om hun verhaal te vertellen, want het is ook mijn verhaal.”
Polat: “Het slavernijverleden van het Ottomaanse Rijk is even belangrijk als dat van Amerika of Nederland. En er komt ook heel veel emotie bij kijken. Als kunstenaar moet je dan ook goed nadenken over hoe je daarmee omgaat, en je afvragen: waarom ben ik degene die dit moet doen? Dat ik Khadija tegen ben gekomen was heel toevallig, maar dat onze wegen elkaar kruisten was voor mij een teken dat we hier samen mee door moesten.”
Geloof je in het lot?
Polat: “Ik ben in mijn werk veel bezig met het lot, met wat ik tegenkom en hoe ik daarop reageer. Of het nou beeld is, of de aanpak van het vertellen van een verhaal: ik wil altijd ruimte overlaten voor iets wat ik niet weet. Je moet je laten verrassen door het leven, anders wordt alles IKEA.”
https://www.youtube.com/watch?v=lljdehEXLtg
Verder lezen?
Rechtvaardige journalistiek verdient een rechtvaardige prijs.
Maak jij OneWorld mogelijk?
Word abonnee
- Digitaal + magazine — € 8,00 / maand
- Alleen digitaal — € 6,00 / maand
