Plotselinge daadkracht kabinet MH17 vereist meer duidelijkheid

Met het formeel aansprakelijk stellen van de Russische Federatie voor haar betrokkenheid bij de aanslag op vlucht MH17 van Malaysia Airlines heeft het Nederlandse kabinet eindelijk een schuldige durven aanwijzen. Wat voor de moeilijk te definiëren ‘buitenwereld’ eigenlijk al van meet af aan vaststond, is nu ook de conclusie van het kabinet.

Het is eenvoudig schamper te doen over het late inzicht waartoe het kabinet na al die jaren is gekomen. Maar toch is dit te gemakkelijk. Het kabinet heeft de juiste weg bewandeld door eerst het onomstotelijk bewijs voor Russische betrokkenheid bij het neerhalen van het passagiersvliegtuig boven Oost-Oekraïne af te wachten alvorens verdere juridische stappen te zetten. Terecht kiest het kabinet ervoor om elke schijn van politiek vooroordeel te vermijden in dit juridisch toch al zo complexe traject.

Zelfs kan de vraag worden opgeworpen of het kabinet niet eerder te vroeg is met het aansprakelijk stellen van de Russische Federatie. Het was minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken, VVD) zelf die in maart in een brief aan de Tweede Kamer stelde dat los van de uitkomsten van onderzoek van de openbare aanklagers die samenwerken in het Joint Investigation Team het „mogelijk” kon zijn dat aanvullend bewijs nodig was voor het aansprakelijk stellen van een land. Daar is van afgezien.

Het kabinet stelt sinds vrijdag na de laatste rapportage van het Joint Investigation Team dat het „onomstotelijk bewijs” en de „feiten” er nu liggen. Maar hoe houdbaar zal dit bewijs voor een rechter blijken te zijn? De aanklagers kwamen donderdag tijdens een persconferentie met bewijsmateriaal voor Russische betrokkenheid dat mede door de welhaast ‘gelikte’ presentatie met behulp van animatiefilmpjes zeer overtuigend oogde. Hoe hard is dit bewijs werkelijk tegenover de Russen die vanaf dag één alles uit de kast halen om hun betrokkenheid te ontkennen? En is het voldoende voor aansprakelijkheidsstelling? Niet voor niets gaf leider Wilbert Paulissen van het onderzoeksteam donderdag te kennen over bepaalde cruciale informatie niet te beschikken.

Zo is nog niet vastgesteld wie er deel uitmaakte van de bemanning die de Boek-raket vanuit Rusland naar Oekraïne begeleidde en die later de raket afvuurde. Ook is onbekend met welke instructie zij op pad gingen. En tenslotte is ook nog altijd onduidelijk wie verantwoordelijk was voor de operationele inzet van de Boek-raket waarmee vier jaar geleden de Boeing van Malaysia Airlines werd neergehaald. Voor het antwoord op deze vragen roepen de onderzoekers nu nadrukkelijk de hulp van het publiek in.

Kortom, de plotselinge daadkracht van het kabinet vereist nog wel wat nadere uitleg. Dat geldt ook voor de vraag waarom Nederland bij de aansprakelijkheidsstelling alleen samen met Australië optrekt en niet ook nog andere landen hierbij heeft betrokken. Duidelijk is in elk geval wel weer eens geworden dat nog een zeer lange juridische weg te gaan is. Dat is vooral voor de nabestaanden een onvermijdelijke maar wel zo pijnlijke boodschap.