‘Stap-voor-stap’ zoekt Rutte genoegdoening voor MH17

Mark Rutte is een politicus die zich zelden persoonlijk aangevallen voelt, maar het MH17-dossier is altijd een uitzondering geweest. De premier kon de afgelopen jaren woedend reageren op ‘beneden-de-gordel-insinuaties’ dat hij er voor terugschrok om Rusland ter verantwoording te roepen voor de vliegtuigramp waarbij 196 Nederlanders stierven. ‘Dat wij vanwege de handelsrelatie met Rusland iets zouden toedekken wat betreft MH17 is totale nonsens’, brieste Rutte in 2016.

Dat Nederland de confrontatie met het Kremlin niet uit de weg gaat, is na vrijdag wel duidelijk. Samen met Australië stelt het kabinet Rusland formeel aansprakelijk voor het drama met vlucht MH17. ‘Ik heb tot de dag van vandaag geweigerd om naar Rusland te wijzen,’ verklaarde Rutte tijdens zijn wekelijkse persconferentie. ‘Dat is nu veranderd. Er liggen feiten op tafel die aantonen dat Rusland wel degelijk verantwoordelijkheid draagt voor de inzet van de Buk-installatie. Dit is een hele grote stap.’

Lang traject

Het is ook een stap waar het kabinet al langer naar toe werkt. In maart stuurde het ministerie van Buitenlandse Zaken nog een lang exposé naar de Tweede Kamer over de finesses van het aansprakelijk stellen van ‘een andere staat’. Het wachten was vooral op hard bewijs dat Rusland betrokken was bij de levering van de Buk-raket die de MH17 neerhaalde. De internationale onderzoekers van het Joint Investigation Team (JIT) kwamen daar donderdag mee naar buiten; het kabinet was daar ‘al enige tijd’ van op de hoogte. Dat Rutte zijn bezoek aan India onmiddellijk afbrak, was ingepland.

Het kabinet eist nu volledige medewerking van Rusland bij het onderzoek naar de ramp en wil dat het Kremlin genoegdoening biedt aan de nabestaanden, ook financieel. ‘We hebben het over het hele palet,’ zei minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok vrijdag.

Over eventuele vervolgstappen wil het kabinet nog niet speculeren. Rusland moet nog één kans krijgen om mee te werken aan ‘een bevredigende oplossing’. Daarom blijft het kabinet terughoudend om Rusland nu al in harde bewoordingen te veroordelen, ook al lijkt daar alle aanleiding voor te bestaan. Voor het kabinet staat nu immers ‘onomstotelijk’ vast dat Moskou jarenlang heeft gelogen over de aanwezigheid van zwaar Russisch afweergeschut in Oost-Oekraïne. Het persoonlijk beroep dat Rutte in 2014 tijdens een internationale top in Milaan deed op president Vladimir Poetin ‘om maximale medewerking’ te verlenen, is totaal genegeerd.

‘Ik vind daar van alles van en heb daar ook allerlei emoties bij,’ zei Rutte vrijdag. ‘Maar mijn functie is ook om die niet uit te spreken. Het zal de kans verkleinen dat we de slachtoffers kunnen eren door de daders voor het gerecht te krijgen.’

Internationale rugdekking

Het kabinet kan er op wijzen dat de ‘stap-voor-stap’-benadering vooralsnog werkt. De EU en de VS steunden vrijdag de beslissing om Rusland formeel aansprakelijk te stellen. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken riep Moskou daarbij in felle bewoordingen op om eindelijk ‘de harteloze desinformatiecampagne te staken’.

Nederland hoopt met die internationale rugdekking de druk op het Kremlin verder op te voeren. ‘Hopelijk zal in Rusland enig besef indalen dat men dit serieus moet bekijken’, zei Rutte, die opnieuw een beroep deed op de ‘trots’ van de Russen. ‘Ze hebben een traditie als het gaat om het eren van slachtoffers bij ernstige gebeurtenissen.’

Rusland blijft alle betrokkenheid hardnekkig ontkennen, maar makkelijker is het er niet op geworden. Het strafrechtelijk onderzoek naar de individuele daders van de aanslag gaat gewoon door. Parallel daaraan moet de staat Rusland zich nu ook verdedigen tegen Nederland en Australië.

De boodschap is duidelijk: Moskou hoeft niet de illusie te koesteren dat de tragedie met vlucht MH17 na al die jaren in de vergetelheid raakt. ‘Het blijft topprioriteit’, verkondigde Rutte vrijdag. ‘Dat is het minste wat we kunnen doen.’