‘Nederland is niet gebaat bij lijst aan zware beroepen’

Na maandenlang overleg zijn onze Zuiderburen tot een akkoord gekomen als het gaat om de pensioenen van zware beroepen. In overleg met twee vakbonden is er een lijst opgesteld waarop onder meer militairen en zorgpersoneel, maar ook leerkrachten en treinpersoneel vermeld staan. De wettelijke pensioenleeftijd in het land is nu nog 65 jaar. In 2025 wordt dat opgehoogd naar 66 jaar, en in 2030 naar 67 jaar. Met een beroep op de lijst kom je in aanmerking om op jongere leeftijd te stoppen met werken.  

De pensioenen op een andere manier regelen, is volgens arbeidseconoom Joop Schippers op zich een goede zaak. ,,Het zou een goede zaak zijn als iemand met een zwaar beroepsleven eerder met pensioen kan. Voor sommige mensen is doorwerken tot hun 67ste een enorme opgave. Voor lageropgeleiden geldt niet alleen dat ze minder lang leven, maar ook dat ze een gezonde levensverwachting met 67 of 65 jaar niet halen. Dan mankeren ze al wat.’’

Zou Nederland er goed aan doen ook zo’n lijst van zware beroepen op te stellen? Schippers: ,,Het probleem is: wat is een zwaar beroep? Bij sommige beroepen op de Belgische lijst vraag ik me ook af waarom ze erop staan. Postbode staat er bijvoorbeeld tussen. Je loopt wel door weer en wind, maar je bent ook wel weer actief buiten bezig.’’ Dan is er ook nog een verschil in hoe zwaar beroepen tegenwoordig nog zijn. ,,Werk in de haven bestond vroeger vooral uit sjouwen, maar nu zijn er allemaal hulpmiddelen beschikbaar. Het enige wat je bij sommige beroepen nog beweegt, zijn je vingers over het toetsenbord.’’

Behalve de moeilijkheid om het type werk op zwaarte in te schatten, verschilt de belasting per persoon. ,,Op het lijstje staan bijvoorbeeld ook leerkrachten. Het is inderdaad zo dat sommige docenten op hun 60ste al op zijn. Ze kunnen de werkstress en de drukte in de klas niet meer aan. Dan worden ze ook nog bestookt door ouders die iets willen voor hun kind. Ze zijn opgebrand. Maar er zijn ook leerkrachten die nergens last van hebben. Fluitend geven ze les tot hun laatste werkdag, en ze zouden ook nog wel even door kunnen gaan.’’

Hoe komt dat? ,,De mate waarin iemand slijt van werken, verschilt per individu. Hoe zit je in elkaar – ben je van nature al een stresskonijn – en wat maak je verder in je leven mee naast je werk. Hoe je gezinsleven is, kan ook een factor zijn.’’

Hoe maak je het pensioenstelsel dan wel eerlijk? Schippers zou de vaste pensioenleeftijd niet willen verlagen, maar er compleet van afstappen. ,,Je zou ook kunnen kijken naar een systeem waarin je uitgaat van het aantal gewerkte jaren, ongeacht de leeftijd. We hebben in de huidige arbeidsmarkt nog mensen werken die gestart zijn op hun 15de. Als ze mogen stoppen op hun 67ste, zijn ze 52 jaar aan het werk geweest. Voor iemand die pas begint met 25 jaar, komt dat neer op maar 42 werkzame jaren, terwijl werknemers die later beginnen – bijvoorbeeld pas als ze klaar zijn met hun studie – vaak minder zwaar werk doen. Dat is eigenlijk omgekeerde solidariteit met de mensen die de zwaardere beroepen uitoefenen.’’

In een systeem naar werkjaren moet ook rekening worden gehouden met het individu. ,,Hoe we er nu naar kijken, is te veel een 0-1-situatie. Of je werkt fulltime, of je werkt niet. Maar mensen blijven langer vitaal, daar moet je op inspelen. Kijk niet alleen wat iemand niet kan, maar ook naar wat nog wél lukt. Vaak vinden oudere werknemers hun baan nog leuk, maar is het fulltime te zwaar. Er moet dan ruimte zijn voor enig maatwerk, bijvoorbeeld een dag vrij in de week om bij te komen. Dat zou een groot verschil kunnen maken voor die persoon.’’

Ook hier in Nederland wordt af en toe gesproken over het aanpassen van de pensioensgerechtigde leeftijd, maar volgens Schippers is nog niet overal de bereidheid om op creatieve wijze met de kwestie om te gaan. ,,In Den Haag is de optie om naar gewerkte jaren tot dusverre altijd afgedaan als 'dat moeten we allemaal bijhouden'. Maar tegenwoordig is dat een stuk makkelijker. Met een druk op de knop kan je van het grootste deel van de Nederlanders zien wanneer hij of zij begonnen is met belastingen betalen. Maar een systeem naar gewerkte jaren past meer bij moderne opvattingen en de grotere hang naar individualisering. Ik verwacht dat we wel in die richting evolueren.’’   

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!