Trump en het moeras van belangenverstrengeling

Hij zou ‘het moeras van Washington droogpompen’. Maar ruim twee weken na zijn verkiezing lijkt het verraderlijkste moeras van belangenverstrengeling zich rond aanstaand president Donald Trump zelf te bevinden.

De relatie tussen diens zakelijke belangen en zijn aanstaand presidentschap roept steeds meer vragen op. Tijdens zijn campagne beloofde Trump niet meer om te kijken naar zijn bedrijf. De invloed van lobby’s in Washington was een van zijn campagnethema’s: hij kwam eind oktober met een plan om lobbyisten aan banden te leggen.

Die beloften zijn moeilijk te rijmen met zijn gedrag sinds hij is gekozen. Trump beloofde de leiding van zijn bedrijf aan zijn kinderen over te doen, maar benoemde die ook in zijn transitieteam, net als een aantal lobbyisten. Verder gaf Trump een receptie plus rondleidingen voor buitenlandse diplomaten in het hotel dat hij kort geleden in Washington opende op een steenworp afstand van het Witte Huis. Amerikaanse diplomatie versmolt zo naadloos met een rondje Trump-branding. „Een metafoor voor wat we voor dit land kunnen bereiken”, zei Trump over het hotel bij de opening in oktober. Dinsdag schepte hij tegen The New York Times op dat zijn hotel veel meer waard is, nu hij president is geworden,

Lees het laatste nieuws op het NRC-verkiezingsblog

Blind Trust

Vorige presidenten plaatsen hun vermogen op afstand in een zogeheten ‘Blind Trust’, onder een directeur die voor hen besliste. Ze hadden geen zicht of invloed meer op de beslissingen van de beheerder. De presidenten deden dat vrijwillig, om de schijn van belangenverstrengeling te vermijden. Want waar lagere politici aan strikte voorschriften onderhevig zijn, daar zijn de president en vice-president opmerkelijk genoeg vrijgesteld van verboden op belangenverstrengeling. Niet werkbaar bij functies die immers over alles gaan, is de gedachte. „Wegens zorgen over de vermenging met het uitvoeren van grondwettelijke plichten heeft het Congres deze beperkingen niet toegepast op de President” bevestigde de Congressional Research Service vorige maand in een rapport.

Trump heeft een ‘Blind Trust’ in gedachten voor zijn kinderen. Alleen al gezien de familieband is dat geen houdbare opzet, zeggen experts, omdat het bedrijf niet echt buiten zijn bereik komt. Bijkomende complicatie is dat een mondiaal, op projectontwikkeling en licenties gericht bedrijf als de Trump Organisation veel meer politieke terreinen raakt dan de slapende aandelenportefeuilles of familiefortuinen van zijn voorgangers.

Het web van de Trump Organisation is ondoorzichtig. Toen hij zich kandideerde, verstrekte Trump een lijst van 564 vennootschappen, fondsen en ondernemingen waaruit hij inkomsten ontvangt; als directeur, aandeelhouder of door licentie-overeenkomsten voor gebruik van zijn naam. Om inzage te krijgen in zijn belangen zouden de boeken van al die projecten en bedrijven doorgevlooid moeten worden.

Omdat de kinderen lid zijn van het transitieteam, beslissen ze nu mee over de ministers, onderministers en directeuren van ministeries en overheidsdiensten waarvan de maatregelen hun bedrijven raken. Volgens politicoloog Paul Light, oprichter van Global Centre for Public Service aan de New York University, is het aantal overlappingen „bijna niet na te gaan”. Tegen onderzoekswebsite McClatchy zei hij:

„Trumps imperium heeft diepe banden met en wordt gereguleerd door tal van overheidsdiensten.”

Trump is zich hiervan bewust, maar hij vindt dat hij met de overdracht aan zijn kinderen zijn belangen en die van de VS voldoende scheidt, bleek uit het gesprek van dinsdag met The New York Times: „Er staat niets op papier. Met andere woorden, in theorie kan ik president zijn en mijn bedrijf voor 100 procent runnen. Ik faseer dat nu uit, ik draag dat over aan Eric Trump en Don Trump en Ivanka Trump voor het grootste deel en aan sommigen van mijn directeuren.”

Hele VS kwetsbaar

Trump lijkt niet te beseffen in hoeverre hij en zijn bedrijf een uitdaging vormen voor de Amerikaanse rechtsstaat. De man die vanaf januari over alles gaat beslissen, blijft eigenaar van een mondiale zakenportfolio die alles raakt.

Het zijn vooral Trumps buitenlandse belangen die hemzelf en het land waarvan hij president wordt kwetsbaar maken. Door een passage in de grondwet, de zogeheten Emolumentenclausule, loopt Trump hier wél risico. De clausule schrijft voor dat presidenten geen buitenlandse giften of gunsten mogen aannemen. Acties als het feest in het Trump-hotel, zei Richard Painter, ethiek-advocaat in de regering van George W. Bush, tegen website ThinkProgress „kunnen daarom 20 januari beter ophouden”.

De kwestie met het hotel lijkt van gering belang vergeleken met de mijnenvelden die voor Trump in het buitenland opdoemen. Uit de lijst die hij verstrekte, blijkt dat Trump via 111 bedrijven of zakelijke constructies belangen heeft in achttien landen, waaronder landen met autoritaire regimes, landen die onderaan bungelen op de corruptie-index van Transparancy International, belastingparadijzen en landen waarvan de politieke relatie met de VS gevoelig, gespannen of van groot strategisch belang is. Trump heeft projecten van Panama tot Saoedi-Arabië, van Turkije tot India. De Trump Organisation leende miljoenen van de Bank of China, en er zijn indirecte banden met Russische financiers.

Zuid-Korea

Simpel voorbeeld is Trumps opmerking, tijdens zijn campagne, dat Zuid-Korea niet langer moest rekenen op de VS, maar zijn eigen defensie op peil moest houden, inclusief kernwapens. Newsweek schreef dat dit hem waarschijnlijk financieel ten goede zou komen. Trump heeft een belang in het Koreaanse Daewoo Engineering and Construction, dat in transport en nucleaire energie zit.

In de eerste twee weken na zijn verkiezing was onduidelijk welke pet Trump op had tijdens interacties met Japan, Argentinië, Turkije en India (zie kaders).

„Er zijn tal van diplomatieke en politieke risico’s en zelfs risico’s voor de nationale veiligheid als de president een hele zwik bezittingen overal ter wereld heeft”, zei Richard Painter in een ander gesprek, met The Washington Post. „Als wij [de VS] moeten praten met een buitenlandse regering over hun gedrag, een verdrag moeten afsluiten, of een of ander land vraagt ons troepen te sturen, moeten we een beslissing nemen. De vraag wordt dan: gaan we erop af in het nationaal belang of omdat er ergens een Trump-casino staat?”

Vorige week stuurde een dozijn anti-corruptiegroeperingen en waakhonden voor de democratie, onder wie Painter en een advocaat die waakte over ethiek in de regering-Obama, een brandbrief. Trump riskeert „belangenconflicten van een omvang die zijn weerga niet kent”, tenzij hij zich losmaakt van zijn bedrijf door dit in handen van een beheerder te geven die het verkoopt en de opbrengsten buiten zijn zicht belegt, stelden ze.

De kans hierop lijkt nul. Trump vindt, zei hij tegen The New York Times, dat de scheiding van zijn machten al flink gestalte krijgt. „Ik ben al begonnen. Ik bedoel, ik teken al veel minder cheques en doe minder zaken. Ik heb veel minder afspraken met projectontwikkelaars.”