De Turkse economie laaft zich aan een giftige cocktail
Beleggers worden nerveus en halen hun geld weg uit Turkije. Daardoor maakt de lira een glijvlucht.
Op een congres van kredietbeoordelaar Moody's was het vorige week nergens zo druk als in het Turkije-zaaltje, zegt econoom Nora Neuteboom, die voor ABN Amro de opkomende markten volgt. Dat zaaltje in Londen hing vol zorgen. De aanwezige investeerders wilden weten wanneer de Turkse crisis uitbreekt. De koersval van de lira - 18 procent dit jaar met gisteren een nieuw dieptepunt - illustreert de nervositeit van beleggers. Ze halen hun geld weg uit Turkije.
Als Turkse kiezers op 24 juni naar de stembus gaan om een parlement en een president te kiezen, zullen ze nog weinig hebben gemerkt van de teruggang. Twee jaar na de mislukte staatsgreep groeit de economie, dit jaar mogelijk 4,5 procent, en daalt de werkloosheid snel. Maar ABN Amro ziet een 'giftige cocktail' van factoren die Turkije kwetsbaar maakt op de iets langere termijn. Daarom was het een handige zet van president Recep Tayyip Erdogan om de verkiezingen met een jaar te vervroegen. Zo profiteert hij nog van de goede economische omstandigheden.
De Turkse economie vertoont tekenen van oververhitting. De inflatie zweeft al negen maanden boven de 10 procent. De economische groei is aangejaagd door een kredietgarantiefonds van 50 miljard dollar, banenplannen en belastingverlagingen. Er wordt flink geconsumeerd en geïnvesteerd. Maar dat gebeurt veelal met geleend, buitenlands geld.
Het was een handige zet van Erdogan om de verkiezingen met een jaar te vervroegen
Doordat de export achterblijft bij de invoer, heeft Turkije een fiks tekort op de lopende rekening en dit gat wordt gefinancierd met buitenlands kapitaal. Voor 70 procent gaat het om kortlopende schulden. Dat maakt Turkije gevoelig voor de grillen van beleggers. "Met één druk op de knop kunnen zij het geld weghalen en dat is de laatste weken daadwerkelijk gebeurd. Beleggers vinden de risico's in Turkije te groot en zien de rente in de VS oplopen", zegt Neuteboom.
Buitenlandse vijanden
Ook internationale spanningen en de olieprijs spelen een rol. Als Turken hun kredieten in buitenlandse valuta moeten verlengen, betalen ze een toeslag. De zwakkere lira maakt deze schulden nog zwaarder te dragen. "Een crisis ontstaat als bedrijven of banken niet meer aan dollars kunnen komen om hun schulden af te lossen."
In tien jaar tijd zijn de buitenlandse schulden verdubbeld naar 450 miljard dollar, inmiddels 53 procent van het bruto binnenlands product.
Oververhitting is meestal een signaal voor de centrale bank om op de rem te trappen met een renteverhoging. Maar zo onafhankelijk is de centrale bank van Turkije niet. Het monetaire beleid loopt via het bureau van Erdogan. De bevolking houdt hem immers ook verantwoordelijk voor de resultaten van het beleid, zei hij vorige week in Londen tegen persbureau Bloomberg. Neuteboom: "Erdogan gelooft niet dat renteverhogingen de inflatie beteugelen. Ook daarin wijkt hij af van wat gangbaar is." ABN Amro houdt toch rekening met een renteverhoging in juni. Daarmee kan de centrale bank iets van haar geloofwaardigheid behouden.
ABN Amro verwacht geen plotselinge crisis. "Veel spannender wordt het als Erdogan na de verkiezingen zijn stimulerende beleid afbouwt." Een verzachtende factor is dat veel Turkse commerciële banken buitenlandse moederbanken hebben die kunnen bijspringen in geval van nood.
Ondertussen is de glijvlucht van de lira ook voor Erdogan geen prettig gezicht. Neuteboom: "Daarvan geeft hij buitenlandse instellingen de schuld. Het zou een complot tegen Turkije zijn." Dat maakt zijn verkiezingsboodschap compleet: banen, economische groei en buitenlandse vijanden die Turkije dwarszitten.
Lees ook: Hoe de breuk met Turkije niet werd gelijmd
Het uitzetten van een Turkse minister, inmiddels ruim een jaar geleden, zette de verhoudingen tussen Nederland en Turkije op scherp. Achter de schermen probeerden diplomaten de betrekkingen te herstellen. Dat lukte bijna.