Direct naar artikelinhoud
Opiniegesprek van de dag

Het gevecht van Bill Browder tegen Rusland: Waarom Nederland de Magnitski-wet zou moeten invoeren

De Magnitski-wet, die tegoeden bevriest en visa intrekt van individuen die betrokken waren bij de moord op advocaat Sergei Magnitski, stuit in Nederland op weerstand. Drijvende kracht achter de wet, Bill Browder, probeert vanmiddag in de Tweede Kamer politici te overtuigen van het nut.

De Amerikaanse zakenman en Russische staatsvijand Bill Browder.

Op 16 november 2009 werd mijn 37-jarige Russische advocaat Sergei Magnitski doodgeknuppeld door acht cipiers in een Russische gevangenis. Zijn misdaad? Hij had de grootste belastingfraude in de Russische geschiedenis blootgelegd – een misdaad die was gepleegd door Russische ambtenaren. In plaats van het krijgen van lof voor het blootleggen van overheidscorruptie werd hij in de gevangenis gegooid waar hij 358 dagen lang werd gemarteld en uiteindelijk vermoord.

Ik heb geprobeerd gerechtigheid te krijgen voor Sergei, maar de Russische autoriteiten hebben er alles aan gedaan om dat te dwarsbomen. Vladimir Poetin zorgde er persoonlijk voor dat iedereen die betrokken was bij Sergei Magnitski’s arrestatie, marteling en moord, werd vrijgesproken. Diegenen die het meest betrokken waren, bedeelde hij zelfs met promoties en officiële eretitels.

Eerste proces tegen een overledene

En als ultieme schoffering van de rechtstaat besloten de Russische autoriteiten Sergei Magnitski drie jaar na zijn dood zelfs nog te vervolgen voor de corruptie waar zij zelf achter zaten. Dit was het eerste proces tegen een overleden persoon in de Russische geschiedenis.

Het was mij duidelijk dat er iets bijzonder huiveringwekkends aan de hand was in Rusland, en dat in het land zelf geen recht meer te halen was. Daarom keek ik naar andere landen voor gerechtigheid. Maar hoe kan je in het buitenland je recht halen voor een misdaad die in Rusland is begaan? Het antwoord: follow the money.

De schuldigen achter de moord op Sergei Magnitski deden het namelijk voor het geld. Voor 230 miljoen dollar om precies te zijn – het bedrag dat verduisterd was door corrupte Russische ambtenaren, zo had Magnitski ontdekt. Die hadden het geld niet in Rusland gelaten, maar naar het westen gesluisd.

Dit alles leidde tot een idee dat een eigen leven is gaan leiden, de zogenaamde ‘Magnitski-wet’. Hierbij gaat het om het bevriezen van tegoeden en het intrekken van visa van individuen die betrokken waren bij de moord op Sergei Magnitski of op een andere manier mensenrechten hebben geschonden in Rusland.

Unanieme steun

De Tweede Kamer was het eerste instituut dat dit idee unaniem steunde door in de zomer van 2011 een motie aan te nemen die de regering aanspoorde de principes van de Magnitski-wet in te voeren in Nederland.

In de VS was de Magnitski-wet een van de weinige zaken waarover de partijen in Washington het eens werden. Ze besloten dat de VS geen Russische beulen en moordenaars meer zouden toelaten en ze geen toegang meer zouden geven tot het Amerikaanse bankensysteem en het Amerikaanse vastgoed.

Het Amerikaans Congres nam de Magnitski-wet aan in december 2012. Dit voorbeeld werd al snel gevolgd door Canada, het Verenigd Koninkrijk, Estland, Letland en Litouwen. Al deze landen namen een versie van de Magnitski-wet aan.

In de tussentijd zijn Russische schendingen van het internationaal recht alleen maar groter geworden. In maart 2014 viel Rusland de Krim en Oost-Oekraïne binnen. Een paar maanden later schoten door Rusland gesteunde rebellen met een Russische Buk-raket vlucht MH17 neer. Alle 283 passagiers kwamen om, onder wie 80 kinderen en 196 Nederlandse burgers. Het Internationaal Olympisch Comité heeft Rusland van de Winterspelen geweerd, nadat een grootschalig dopingprogramma van de Russische staat was blootgelegd. De afgelopen drie jaar heeft Rusland geheime operaties uitgevoerd om de verkiezingen in minstens zestien landen te beïnvloeden – waaronder die in Frankrijk, Duitsland, Noorwegen en de Verenigde Staten.

Weerstand

Desalniettemin stuitte de campagne voor een Magnitski-wet op onverwachte weerstand in Nederland. In alle andere landen waar ik mij sterk heb gemaakt voor dit instrument van gerechtigheid, was er steun van links tot rechts. In de Verenigde Staten waren Democraten en Republikeinen het eens, in Canada Liberalen en Conservatieven, in het Verenigd Koninkrijk Labour en de Conservatieven. Maar in de Nederlandse Tweede Kamer kreeg het voorstel op 3 april jongstleden 81 stemmen voor en 69 tegen. Een meerderheid stemde voor de wet, met uitzondering van de uiterst rechtse en linkse partijen en – tot mijn grote verbazing – de VVD, een regeringspartij die zegt pal voor mensenrechten te staan.

In al die jaren waarin ik aan deze campagne heb gewerkt, heb ik nog nooit meegemaakt dat een gevestigde politieke partij zich tegen een wet schaart die erop gericht is om Russische beulen en moordenaars de toegang tot hun land te ontzeggen. Dit roept een belangrijke vraag op voor Nederlandse overheid en politici: waarom?

Waarom zou een belangrijke Nederlandse politieke partij Vladimir Poetin een dienst bewijzen? Vanmiddag zal ik deze vragen stellen tijdens mijn getuigenis voor de vaste Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken. Het is meestal zo dat achterkamertjespolitiek en geheime compromissen alleen daar kunnen overleven waar het licht van transparantie niet schijnt. Ik zal dat licht laten schijnen door te vragen: waarom?

Ik hoop dat de lezers van dit artikel dat ook zullen doen. En ik hoop dat Nederland het volgende land wordt dat een Magnitski-wet invoert om te zorgen dat mensenrechtenschenders geen toevlucht kunnen zoeken in Nederland, Europa, en, uiteindelijk, waar ook ter wereld.

Bill Browder is mensenrechtenactivist en drijvende kracht achter de Magnitski-wet.

Eerder sprak Volkskrant-journalist Tom Kreling met Browder over zijn leven als staatsvijand van Rusland: 'Ik ben nergens vaste gast'. Lees het interview hier terug.