Dood Rus leidt tot nieuwe wet

Een betere vraag is 'wie wás dat?' Sergej Magnitski was een Russische advocaat die werd ingehuurd door het Britse Hermitage Capital, één van de grootste buitenlandse investeerders in Rusland, om onderzoek te doen naar corruptie via dat Britse bedrijf. Hij ontdekte dat het investeringsfonds was beroofd van zo'n 230 miljoen dollar door Russen met banden met het Kremlin. Toen hij aangifte ging doen, ging het mis. Hoogleraar geschiedenis en politiek van Rusland Hans van Koningsbrugge vat het zo samen: ,,Hij ging naar de politie en werd zelf gearresteerd." Dat was in november 2008. Acht dagen voor zijn voorarrest zou aflopen, stierf hij onder verdachte omstandigheden in een Russische cel. Hij werd 37 jaar.

Bill Browder, eigenaar van Hermitage Capital die zijn bedrijf misbruikt zag worden door de Russische zwendel, zwengelt de verdachte dood van zijn advocaat aan in de Verenigde Staten. Het congres besluit daar in 2012 tot de Magnitsky Act, waarmee degenen die verantwoordelijk worden geacht voor zijn overlijden, worden gestraft. Dat straffen gebeurt via sancties, zoals het bevriezen van financiële tegoeden en het weigeren van visa aan mensen die verdacht worden van mensenrechtenschendingen. Inmiddels geldt de wet niet alleen voor Rusland, maar wereldwijd.

De Magnitsky-wet maakte de eerste sancties tegen Rusland mogelijk. ,,Het Kremlin was zeer geïrriteerd", stelt Van Koningsbrugge. Zij openden de tegenaanval: de adoptie van Russische kinderen door Amerikanen wordt verboden en achttien Amerikanen wordt de toegang tot Rusland ontzegd, omdat Rusland hen op hun beurt verdenkt van het schenden van mensenrechten. Na de annexatie van de Krim in 2014 volgden overigens nog meer internationale sancties.

Canada, Groot-Brittannië en de Baltische staten volgden de afgelopen jaren het Amerikaanse voorbeeld en kwamen met hun eigen variant op de Magnitski-wet. Regeringspartijen CDA, D66 en ChristenUnie zien dat ook wel zitten. Het liefst willen zij dat er in EU-verband stappen worden gezet en anders moet Nederland zelf met een wet komen, zo stond in een motie aan de regering.

CDA-Kamerlid Martijn van Helvert kondigt aan met een initiatiefwet te komen. ,,Wat zo goed is aan deze wet is dat je er individuen mee aanpakt en niet een heel land treft. De wet geldt overigens niet alleen voor Russen, maar voor iedereen die mensenrechten schendt of geld op een oneigenlijke manier verdient."