Vrouwenbeweging is de nek omgedraaid in Saoedi-Arabië

In Saoedi-Arabië is de vrouwenbeweging de nek omgedraaid. Dat is de betekenis van de arrestatie van zeven prominente activisten die nu voor verraders en spionnen worden uitgemaakt. Hun arrestatie komt vlak voordat vrouwen eindelijk (24 juni) achter het stuur mogen, waarvoor deze zelfde activisten zich jarenlang hebben ingezet. Is dat niet vreemd? Helemaal niet. Bij de aankondiging van de intrekking van het rijverbod in september kregen ze al te horen dat ze zich heel erg koest moesten houden. De Saoedische kroonprins die zo wordt toegejuicht om zijn hervormingsgezinde daadkracht laat zich niet drijven waar hij niet wil gaan, en daar gaat het hier om.

Onder de zeven arrestanten zijn Loujain al-Hathloul, Eman al-Nafjan, Madeha al-Ajroush en Aziza al-Yousef. Allemaal vechten ze al jaren voor vrouwenrechten: opheffing van het rijverbod maar méér dan dat, afschaffing van de voogd die vrouwen tot tweederangsburgers maakt. Madeha al-Ajroush, psychotherapeut, sprak ik in 2004 in Riad, toen ze al pleitte voor volledige burgerrechten voor de vrouw. „Niets verzet zich daartegen”, zei ze. Op haar Twitteraccount (@madehaAlajroush) kunt u zien dat ze haar campagne voortzette. Eman al-Nafjan interviewde ik vijf jaar geleden. Universitair docent Engels, met een openhartig blog, Saudiwoman’s Weblog. Toen ik haar sprak mochten vrouwen na jarenlange strijd verkoopster worden in lingeriewinkels; en ook hoefden vrouwen officieel geen toestemming van hun voogd meer te vragen om te gaan werken. Maar Nafjan onderstreepte hoe problematisch de situatie bleef zolang die voogd niet helemaal zou worden afgeschaft. Want bedrijven, universiteiten et cetera bleven hem toestemming vragen voor het geval hij woedend rekenschap zou eisen. Een vrouw kan alléén haar eigen weg gaan als dat mag van haar vader, broer of man.

Lees ook: Saoedische feministen opgepakt in aanloop naar opheffing rijverbod

Nafjan kondigde in januari al aan dat ze niet van plan was zich aan haar spreekverbod te houden: „We hebben ons al te lang stil gehouden.” De kroonprins op zijn beurt wil de geestelijkheid niet verder op de kast jagen met sociale liberalisering dan hij zelf voor zijn eigen plannen nodig acht.

Voor het geval u denkt dat het wel zal loslopen: het officiële persbureau SPA meldde dat het gaat om een „groep personen [..] die uit buitenlandse kringen geld ontvingen om het Koninkrijk te destabiliseren en zijn sociale structuur en nationale eenheid te breken.” Saoedische media publiceerden fotootjes van de arrestanten met het woord „verrader” eroverheen. De krant Okaz meldde dat ze de doodstraf kunnen krijgen. Twitteraccounts van vrouwenactivisten worden overspoeld met dreigementen: „Jullie zijn als volgende aan de beurt.”

De nieuwe arrestanten voegen zich in de gevangenis bij mensenrechtenactivisten als Raif Badawi, nog van vóór de kroonprins. In september kwam daar een groep schrijvers, intellectuelen en gematigde geestelijken bij die het niet helemaal eens waren met de buitenlandpolitiek. In november was er de kwestie van de zakenlieden en prinsen die op beschuldiging van corruptie in het Ritz-Carlton werden opgesloten en met een betalingsregeling van zo’n 100 miljard dollar weer vrijkwamen. Maar tientallen van hen zitten nog steeds vast, nu in de gevangenis.

„Er is serieus naar onze kritiek op de mensenrechten geluisterd”, zei CU-parlementslid Joël Voordewind tien dagen geleden na een bezoek met een Tweede-Kamerdelegatie aan Saoedi-Arabië. Arme delegatie. Hebben ze naar je geluisterd in Riad, gebeurt dit.

Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert en scheidt op deze plaats elke week de feiten van de hypes.