Rekenkamer: Rijk heeft databeveiliging niet op orde
De Algemene Rekenkamer heeft zware kritiek op de ICT-beveiliging van het Rijk. Van de elf ministeries hadden alleen Algemene Zaken en Sociale Zaken en Werkgelegenheid hun zaken op orde; dat is een verslechtering ten opzichte van het jaar ervoor, constateert de Rekenkamer op Verantwoordingsdag, de dag waarop wordt teruggekeken op de manier waarop het Rijk het geld heeft besteed.
Volgens president Visser bestaat het risico dat data niet goed worden beschermd en dat mensen die kwaad willen toegang tot die data krijgen.
Bij Rijksdienst stond achterdeur open
De Algemene Rekenkamer kwalificeert de onvolkomenheden rond de ICT-beveiliging bij de Rijksdienst Caribisch Nederland als ernstig. Volgens president Visser waren de ICT-systemen daar zo kwetsbaar, dat het risico bestond van inbraak en manipulatie van informatie. "In huis-tuin-en-keukentaal had die organisatie een achterdeur die openstond."
Via de Rijksdienst zouden kwaadwillenden ook bij de netwerken van andere ministeries kunnen komen. Inmiddels zijn een paar urgente maatregelen genomen.
De Rekenkamer blijft zich ook zorgen maken over de problemen bij de Belastingdienst. Het oplossen van knelpunten bij de ICT heeft daar weer vertraging opgelopen en de investeringen om verouderde systemen te vervangen, lopen achter op het schema. Verder kampt de dienst met onderbezetting.
Visser vindt dat de politieke en ambtelijke top van de ministeries meer aandacht moet geven aan de ICT-beveiliging. Volgens de Rekenkamer is er ook een verband met de arbeidsmarkt. "Bij de Rijksoverheid werken meer dan 100.000 mensen en toch zijn er tekorten aan dit soort specialisten", zegt Visser. Volgens hem moeten ministeries erover nadenken om top-ICT'ers meer te gaan betalen.
Maatregelen luchtkwaliteit leveren weinig op
De Rekenkamer zegt verder dat maatregelen om de luchtkwaliteit te verbeteren maar geringe winst hebben opgeleverd voor de gezondheid. Volgens de onderzoekers had het kabinet met minder geld waarschijnlijk hetzelfde kunnen bereiken.
De Rekenkamer heeft acht landelijke maatregelen om de uitstoot in het verkeer terug te dringen onder de loep genomen, zoals het inbouwen van roetfilters en de slooppremie voor personen- en bestelauto's.
De subsidieregelingen kostten ruim 400 miljoen euro; de acht maatregelen hebben geleid tot 2 procent minder uitstoot van schadelijke uitlaatgassen en de totale ziektelast is maar zeer beperkt gedaald. Uit berekeningen van het RIVM in opdracht van de Algemene Rekenkamer komt een vermindering van de ziektelast tussen 2006 tot 2015 naar voren van ten minste 0,01.
Dat komt neer op 1150 gewonnen levensjaren voor de totale Nederlandse bevolking. Volgens de Rekenkamer veroorzaakt luchtverontreiniging zo'n 5 procent van de ziektelast in Nederland.
Het is voor het eerst dat de kosten en resultaten van de maatregelen in samenhang zijn onderzocht. De Rekenkamer benadrukt dat de maatregelen in de tussentijd niet zijn geëvalueerd. Volgens de onderzoekers had het kabinet meer kunnen bereiken.
Ernstige onvolkomenheid subsidies VWS
De Rekenkamer kraakt ook kritische noten over de manier waarop het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport omgaat met subsidies. Volgens de onderzoekers gaat het ook daar om een "ernstige onvolkomenheid". De Rekenkamer zegt dat een deel van de 1,36 miljard euro aan subsidies foutief is toegekend, en dat van een ander deel onzeker is of de toekenning rechtmatig was.
Volgens de stukken voor Verantwoordingsdag boekt het ministerie te weinig verbetering bij de aanpak van misbruik en oneigenlijk gebruik van subsidies. De Rekenkamer constateert verder dat VWS steken laat vallen bij het toetsen van subsidies aan de regels voor ongeoorloofde staatssteun.
De Rekenkamer blijft er in het algemeen op hameren dat ministers beter inzicht moeten geven in de resultaten van hun beleid. Visser vindt het niet van deze tijd dat de jaarverslagen van het Rijk geen antwoord geven op de vraag of het geld zinnig is besteed.
Minister tevreden
Minister Hoekstra van Financiën bood op Verantwoordingsdag de jaarverslagen over 2017 van alle ministeries aan. Hij meldde daarbij dat de economie vorig jaar fors is gegroeid en dat de overheidsfinanciën er goed voor staan.
Op Prinsjesdag in 2016 werd nog gedacht dat er in 2017 een begrotingstekort van 0,5 procent zou zijn, maar dat is een begrotingsoverschot van 1,1 procent geworden. De economische groei was 3,2 procent, de hoogste groei sinds 2008.
Hoekstra vindt dat het financieel jaarverslag veel biedt om tevreden over te zijn. "Maar zoals bekend bieden resultaten uit het verleden geen garanties voor de toekomst." Hij wees erop dat bijvoorbeeld de financiële gevolgen van de brexit moeilijk te voorspellen zijn. "Dat dwingt ons steeds de juiste balans te houden tussen geld uitgeven en buffers opbouwen voor economisch slechtere tijden."