Direct naar artikelinhoud
NieuwsZonnestelsel

Jupitermaan Europa heeft meeste kans op buitenaards leven in ons zonnestelsel: nieuw bewijs geisers

Op Europa, een van de ijsmanen van Jupiter, zijn geisers actief. Dat vermoeden bestond al, maar Amerikaanse astronomen komen nu met extra bewijs. Het is goed nieuws voor wie buitenaards leven zoekt. Dankzij het warme, vloeibare water, dat zich kennelijk onder de buitenste ijslaag bevindt, behoort Europa tot de grootste kanshebbers in ons zonnestelsel om buitenaards leven te herbergen.

Jupitermaan Europa.Beeld EPA

Europa is net iets kleiner dan de maan van de aarde, en aan de buitenkant bedekt met een kilometers dikke laag ijs. Wetenschappers denken al jaren dat daaronder een oceaan van vloeibaar water ligt, die tientallen kilometers diep is en het hele maanoppervlak bedekt. Dan is er meer water op Europa dan op aarde.

Europa gezien door ruimtetelescoop Hubble. De vermoedelijke pluimen met waterdamp bevinden zich linksonder.Beeld AFP

Analyse van dit oceaanwater kan uitwijzen of er op Europa leven is (of was). Maar dan moet er een instrument op de Jupitermaan landen en door de ijslaag heen boren, en dat is niet eenvoudig. Als er waterdamp uit de maanoceaan vrijkomt aan het oppervlak, kan men analyses doen vanuit ruimtesondes die om Europa heen cirkelen.

Astronomen waren dan ook verheugd toen ze in 2012, en opnieuw in 2014 en 2016, enorme gaspluimen zagen op beelden van ruimtetelescoop Hubble. De pluimen bereikten hoogtes van 200 kilometer. Het gas vertoonde de karakteristieken van waterdamp, maar of het dat ook echt was, viel niet met zekerheid te zeggen.

Europa heeft inderdaad waterdampfonteinen, schrijven Amerikaanse astronomen nu in het vakblad Nature Astronomy. Zij baseren zich op satellietgegevens van ruimtesonde Galileo, die in 1997 op een afstand van 200 kilometer langs Europa scheerde. Galileo registreerde afwijkingen in zowel het magneetveld als het plasma (de wolk van geladen deeltjes) rond Europa, die samenvielen met verhoogde temperaturen op de Jupitermaan. Met behulp van computermodellen concludeerden de wetenschappers dat dit wijst op actieve watervulkanen.

Het zijn bemoedigende resultaten, vindt planeetwetenschapper Bert Vermeersen van de TU Delft die niet bij het Amerikaanse onderzoek betrokken was – maar zijn collega Hans Huybrighs, die onderzoek doet naar de waterpluimen van Europa aan het Max-Planck Instituut in Göttingen, heeft wel een kanttekening. Ook andere scenario’s, zoals inslagen van ruimtestenen, kunnen de waarnemingen verklaren, zegt Huybrighs. ‘Mijn collega’s tonen aan dat de metingen overeenstemmen met watervulkaanuitbarstingen, maar sluiten de andere scenario’s niet met zekerheid uit.’

De volgende stap is in voorbereiding, vertellen Huybrighs en Vermeersen, en daar werken ze zelf aan mee. In 2022 lanceert de Europese ruimtevaartorganisatie ESA de Jupiter Icy Moons Explorer (JUICE), die twee keer langs Europa zal scheren om geisers te analyseren. Amerikaanse zusterorganisatie Nasa heeft soortgelijke plannen met het ruimteschip Europa Clipper.

‘Heel goed dat er eindelijk missies naar Europa gaan’, reageert Inge Loes ten Kate, astrobiologe aan de Universiteit Utrecht. ‘Dankzij al het water is dat inderdaad een van de meest voor de hand liggende plekken in ons zonnestelsel om buitenaards leven te zoeken.’ Veel wetenschappers denken dat het leven op onze eigen planeet in de diepzee is ontstaan; rond onderzeese vulkanen op de oceaanbodem, onbereikbaar voor zonlicht, wemelt het namelijk van de levende organismen.