60 doden, duizenden gewonden

Terwijl presidentsdochter Ivanka Trump maandagmiddag in Jeruzalem feestelijk de Amerikaanse ambassade opende, liep bij de demonstraties aan de grens met de Gazastrook het dodenaantal hard op, zoals van tevoren werd gevreesd. Israëlische militairen schoten zeker 60 Palestijnen dood, onder wie zes minderjarigen. Duizenden anderen raakten gewond.

Sinds de Gaza-oorlog van 2014 waren er in Israël en Palestina niet meer zo veel doden op één dag gevallen als maandag. De afgelopen weken kwamen er ook al tientallen mensen om. De VN-mensenrechtencommissaris veroordeelde het optreden van Israël. De Nederlandse minister Stef Blok (Buitenlandse zaken, VVD) noemde het „heel aangrijpend” en stelde dat er „wel heel veel doden zijn gevallen vandaag”.

We hebben niets te verliezen. Niemand geeft om ons, ze willen dat we langzaam sterven

Mohammed Nabieh, Demonstrant Gaza

De demonstraties maakten deel uit van een reeks die op 30 maart begon. Het door de Palestijnen geclaimde doel was terug te keren naar de dorpen en steden van hun ouders en grootouders. De Palestijnen herdenken op 15 mei de dag van de Nakba, de ‘catastrofe’, dat ze in 1948, tijdens de oorlog tussen het net opgerichte Israël en de Arabische buurlanden, moesten vluchten of verdreven werden.

De inwoners van Gaza hoopten echter ook de aandacht van de wereld te vestigen op de erbarmelijke omstandigheden waaronder zij al jaren leven in de kleine kuststrook aan de Middellandse Zee. Israël controleert niet alleen de landgrenzen, ook het luchtruim en de wateren van Gaza.

Sinds in 2007 Hamas aan de macht kwam, wordt een strikte blokkade gehanteerd. Ook de grens met Egypte is slechts sporadisch open. „We hebben niets te verliezen”, zei demonstrant Mohammed Nabieh tegen de Britse krant The Guardian. „Niemand geeft om ons, ze willen dat we langzaam sterven. Door de blokkade zitten we in een grote kooi – daar moeten we uit. Ik ben 25 en heb bijna geen werk. Wat moeten we dan doen, afhankelijk blijven van hulp?”

Lees ook het verhaal over het Israëlische perspectief: ‘Fijn om te weten dat we nog vrienden hebben’

Grenshek bestormen

De protesten trokken mensen met verschillende achtergrond: van verliefde stelletjes en picknickende families met kinderen tot tieners die stenen gooiden en autobanden en vliegers in brand staken. Het was een initiatief van leden van verschillende facties. Met tienduizenden tegelijk zouden ze maandag het grenshek met Israël bestormen, wegens de aankomende vastenmaand ramadan een dag eerder dan gepland.

„Er was een enorme mensenmassa, meer dan bij alle vorige demonstraties”, vertelt Islam Adhair vanuit Gaza. „Mannen, vrouwen en kinderen. Groepjes jongeren gingen steeds dichter naar de grens, sommigen knipten het hek door.”

Toen het tot een massademonstratie kwam, gebeurde er wat Israël had aangekondigd en waarvoor mensenrechtenorganisaties hadden gewaarschuwd: er werd met scherp geschoten op iedereen die volgens de soldaten te dicht bij de grens kwam. Intussen vuurden drones traangasgranaten af. „Ik zag vlak bij mij twee mensen tegelijk neervallen door een kogel”, vertelt Adhair.

Maandagnacht overleed een meisje van acht maanden dat verstikt was geraakt door traangas, maakte het ministerie van Gezondheid in Gaza bekend. Volgens Palestijnse media lag zij in een tent waar traangas naar binnen kwam. Zeker één fotojournalist raakte zwaargewond door kogels terwijl hij een vest met ‘pers’ erop droeg. Bij eerdere demonstraties werden al twee journalisten gedood.

Maandagnacht overleed een meisje van acht maanden dat verstikt zou zijn geraakt door traangas. Foto Mohammed Salem?Reuters

„Onze dappere soldaten verdedigen op dit moment de grenzen van Israël”, zei de Israëlische premier Netanyahu bij de opening van de Amerikaanse ambassade. De Israëlische luchtmacht voerde dinsdag ook een aantal bombardementen uit op doelen van Hamas.

Israël beschuldigt Hamas ervan dat het de inwoners van Gaza gebruikt als menselijk schild en dat het expres vrouwen en kinderen naar het hek stuurt.

Volgens mensenrechtenorganisaties ter plaatse is er echter geen enkel bewijs voor dat de demonstranten gewapend waren, noch dat ze door Hamas gedwongen zouden worden mee te doen.

Het internationaal recht verbiedt het gebruik van dodelijke middelen voor het uiteendrijven van demonstraties, ook als er grenzen worden binnengedrongen. Dat mag alleen als er sprake is van een duidelijke en onmiddellijke bedreiging van levens.

‘Het wordt nog erger’

Deze dinsdag worden de doden begraven. Ook gaan de protesten naar verwachting door. „Ik hoop dat het minder gewelddadig wordt, maar ik verwacht dat het nog erger wordt”, zegt Adhair.

Tegen de achtergrond van het opgelaaide geweld klonken de woorden van de Amerikaanse viceminister van Buitenlandse Zaken John Sullivan dat de verplaatsing van de ambassade „een stap richting vrede in deze stad, de regio, en de hele wereld” is, extra wrang.