Oliemannetje Rusland dwingt Israël en Iran aan tafel

De oplopende spanningen tussen Iran en Israël doet de geopolitieke verhoudingen opnieuw kantelen. En voor de zoveelste keer is Syrië de plek waar de belangen tussen de verschillende partijen botsen. Voor Rusland biedt het conflict een kans. Het is in staat om een bemiddelende rol te spelen, en dat kan Moskou meer aanzien geven op het wereldtoneel. Iets dat het land goed kan gebruiken na het Skripal-schandaal en de laatste Amerikaanse sancties.

Rusland heeft met Israël en Iran een goede verstandhouding. Net als Rusland vecht Iran mee aan de zijde van het Syrische regeringsleger van Bashar Assad. De Iraanse steun is belangrijk, ook voor Moskou. Want Iran stuurt, in tegenstelling tot de Russen, wel grondtroepen. Dat wil zeggen: het rekruteert Afghaanse vluchtelingen die meevechten met pro-Assad milities. In die hoedanigheid is het niet verwonderlijk dat Rusland begin deze week Europa en China steunde in hun verzet tegen de beslissing van de Verenigde Staten. De Amerikaanse president Trump zegde de Iran-deal op en beloofde nieuwe sancties.

Die maatregel zorgde onmiddellijk voor oplopende spanningen in de regio. Vanuit Syrië werden raketten afgevuurd op Israël. Volgens de Israëlische premier Netanyahu was dat het werk van aartsvijand Iran. Onmiddellijk bestookte Israël op haar beurt vijftig, naar eigen zeggen, Iraanse doelen in Syrië.

De Israëlische aanval was duidelijk van tevoren gecoördineerd en de kans dat de Russische president Poetin op de hoogte was, is groot.

Confrontatie

Netanyahu bracht uitgerekend op woensdag 9 mei - de dag dat Rusland de overwinning op nazi-Duitsland viert - een bezoek aan Moskou. De Israëlische premier was een van Poetins belangrijkste gasten tijdens de parade. Een confrontatie tussen Iran en Israël lag al op de loer, en net nadat Netanyahu vertrokken was, gebeurde dat ook.

Israël is niet zozeer een bondgenoot van Rusland, maar wel een strategische partner. Poetin geeft Netanyahu veel speelruimte omdat hij koste wat kost wil voorkomen dat Israël een nieuwe vijand wordt in Syrië. Zolang de Israëlische strijdkrachten Iran aanpakken, en niet het Syrische regeringsleger van Assad, houdt Poetin zich koest.

De ongeschreven regel lijkt dus dat beide partijen elkaar geen strobreed in de weg leggen, zolang de echte belangen niet worden geschonden. “De Russische relatie met Israël is heel vertrouwelijk. Israël is transparant, het is een voorspelbare speler in het Midden-Oosten”, verklaarde Dmitri Trenin van het Carnegie Centrum onlangs.

Ommezwaai

In dat licht past ook de belofte van Rusland om de Syrische regering voorlopig geen geavanceerde raketten te leveren. Die toezegging kwam vandaag nogal plots, omdat Rusland Assad al had toegezegd die raketten juist wél beschikbaar te stellen. Volgens analisten was de ommezwaai het werk van de Israëlische lobby achter de schermen.

De verhouding tussen Iran en Rusland is minder hecht en meer pragmatisch. Zo trokken Turkije, Rusland en Iran meerdere keren samen op om de rebellen die strijden tegen Assad aan de onderhandelingstafel te krijgen.

De Russische minister van buitenlandse zaken, Sergej Lavrov, was dan ook de eerste die na het incident tussen Iran en Israël zei dat alle ‘problemen moeten worden opgelost via een dialoog’.

Vanzelfsprekend hoopt Moskou dat het daarin een belangrijke rol kan spelen. Zolang de situatie niet verder uit de hand loopt, kan die strategie werken. Maar als het conflict tussen Israël en Iran verder escaleert - en dat is volgens analisten niet ondenkbaar - kan het zijn dat Rusland alsnog gedwongen wordt een kant te kiezen.

Lees ook: Europees verzet tegen Amerikaanse sancties

Frankrijk wil niet dat Washington bepaalt waar Europese bedrijven zaken mee doen. Europa heeft de middelen om bedrijven te helpen of zelfs te dwingen de Amerikaanse sancties tegen Iran te negeren.