Direct naar artikelinhoud
NieuwsCriminaliteit

Het is lastig te geloven, maar Nederland wordt toch echt steeds veiliger

Nederland wordt steeds veiliger. Sinds 2002 daalt jaar in jaar uit de geregistreerde criminaliteit. Dat blijkt uit vandaag gepubliceerde cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek, dat de gegevens van eind jaren veertig tot heden vergeleek. Het gaat om vermogensdelicten zoals diefstal, inbraak en overvallen, en om geweldsmisdrijven, verkeersmisdrijven en vernielingen.

Het terugdringen van de criminaliteit gebeurt vooral door burgers en bedrijven zelf, aldus hoogleraar criminologie Jan van Dijk.Beeld ANP XTRA

Het hoogtepunt van de geregistreerde criminaliteit lag in de jaren 2001 en 2002, met 93 misdrijven voor iedere duizend inwoners van Nederland. Dit aantal daalde vervolgens gestaag tot 49 misdrijven per duizend inwoners. Het CBS noemt het zelf het mysterie van de verdwenen criminaliteit: ‘De daling is zo sterk dat de cijfers en berichten hierover door een deel van de bevolking met argwaan worden bekeken.’

Een eenduidige verklaring voor het ‘verdwijnen’ van de criminaliteit heeft het CBS niet. Wel blijkt het een trend te zijn in een groot deel van Europa. De daling van geregistreerde criminaliteit wordt soms toegeschreven aan de afname van de aangiftebereidheid van burgers. Maar dat vormt volgens de onderzoekers geen verklaring, omdat de daling in aangiftebereidheid tussen 2005 en 2015 minder sterk is dan de totale daling van de geregistreerde criminaliteit in die periode.

Lees verder onder de grafiek

Misdaadgolf

Uit het onderzoek blijkt dat tussen begin jaren zestig en midden jaren tachtig sprake was van een misdaadgolf, waarin het aantal geregistreerde misdrijven flink toenam. Het aantal slachtoffers van moord en doodslag laat dezelfde trend zien over de afgelopen zestig jaar. Het hoogtepunt aan slachtoffers was in de jaren negentig. Inwoners van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag lopen een groter risico, blijkt uit het onderzoek. In die steden vielen viermaal zoveel slachtoffers per inwoner als in de rest van Nederland. Dat patroon bestaat ook nu nog.

Hoogleraar criminologie Jan van Dijk vindt dat ‘het unieke materiaal door de lange tijdsreeks’ een goed overzicht geeft van de ontwikkelingen. Het meest opvallende vindt hij dat in heel Europa exact dezelfde trend is te zien.

Volgens Van Dijk voldoen de traditionele criminologische theorieën niet om de cijfers te verklaren. ‘Die gingen er bijvoorbeeld van uit dat armoede criminaliteit in de hand werkte. Maar de curve ging juist omhoog toen de welvaart steeg, tussen de jaren zestig en negentig.’ En ook daalde de geregistreerde criminaliteit juist weer verder toen er sprake was van een economische crisis, vanaf 2007. De toename tot 2001, 2002, is daarom niet goed te verklaren vanuit ‘de daderkant’.

Steelbare goederen

De stijging tussen de jaren vijftig en 2000 van het aantal vermogensdelicten is volgens Van Dijk te verklaren door de toename in die jaren van het aantal ‘steelbare goederen’. ‘Auto’s, elektronische goederen. Iedereen kreeg meer spullen, terwijl er minder toezicht was.’ En ook de afname van de criminaliteit tot op heden is volgens Van Dijk vanuit die ‘slachtofferkant’ te verklaren. ‘Die spullen hebben ze nog. Iedereen is het alleen beter gaan beveiligen.’

Lees verder onder de grafiek

Dat blijkt ook uit het CBS-onderzoek. Het aantal huizen met rolluiken en alarminstallaties steeg sterk vanaf de jaren negentig. Auto’s kregen in die periode veel vaker een startonderbreker en een alarminstallatie. De particuliere beveiligingsbranche maakte ook een sterke groei door, van zo’n 10 duizend werkzame personen in die sector in 1980 tot circa 32 duizend in 2009.

Dat onder sommige Nederlanders het gevoel leeft dat het juist onveiliger is geworden, komt door berichten in de media over bijvoorbeeld liquidaties, zegt Van Dijk. ‘Die afrekeningen krijgen veel aandacht en die zijn ook beangstigend en sensationeel. Daardoor lijkt het soms een Palermo hier, maar de criminaliteit waar burgers echt last van hebben is gehalveerd.’

Totale waanzin, het idee dat migranten criminaliteit met zich meebrengen. Als dat zo zou zijn, waren de cijfers nooit gehalveerd
Jan van Dijkhoogleraar criminologie

Totale waanzin

Wat het onderzoek laat zien, volgens Van Dijk, is dat de angst dat migranten criminaliteit met zich meebrengen, onzin is. ‘Totale waanzin zelfs, dat idee. Als dat zo zou zijn, waren de cijfers nooit gehalveerd. Maar goed, volgens de PVV is de misdaad ook enorm toegenomen, al laten de cijfers zien dat dat dus niet klopt.'

Van Dijk zegt dat uit het CBS-rapport blijkt dat de criminaliteit terugdringen vooral door burgers en bedrijven zelf gebeurt. ‘Ik zeg al jaren dat meer blauw op straat helemaal niet nodig is. Dat politie en justitie de criminaliteit terugdringen is een misvatting.’ Volgens de criminoloog kan de overheid beter investeren in voorlichting over preventie en in betere standaarden voor bijvoorbeeld alarmapparatuur.