Correspondenten over onze vrijheid: 'Wat een geluk dat ik in Nederland ben geboren'

'In China en in Noord-Korea houd je liever je mond'

Sjoerd den Daas, correspondent Azië. Standplaats: Beijing, China 

"Ik kan het niet vaak genoeg zeggen, maar ik leef in een land waar geen vrij internet is. Waar persvrijheid slechts op papier bestaat, afwijkende meningen kunnen leiden tot arbitraire verdwijning, vervolging en opsluiting. 

Dat je in Nederland kan googelen wat je wil, en ongefilterde resultaten krijgt, dat is het meest tastbare dat ik merk zodra ik voet op Nederlandse bodem zet."

"Dieper nog zit het gevoel dat je hier als Nederlander de vrijheid hebt dat je kan roepen wat je wil, je niet hoeft na te denken wat de consequenties zijn voor jou of je familie als je het oneens bent met de overheid. Dat je kan vertrouwen op de overheid, en als dat niet kan, je kan bouwen op de instituten die we hebben opgezet om daar tegen te vechten. Een groots goed, dat we moeten koesteren."

Noord-Korea

"Ik kom net terug van een reportagetrip naar Noord-Korea. Waar mensen niet met de buitenwereld kunnen bellen, alleen toegang hebben tot Noord-Koreaanse websites en er alleen staatsgecontroleerd nieuws is. Mensen kunnen vrijwel geen keuzes maken. Niet waar ze willen wonen, werken, soms niet eens met wie ze willen trouwen, al verandert dat nu langzaam. Eten gaat in de grootste delen van het land via voedselbonnen."

"Vrijheid van meningsuiting is er niet. En, als alles arbitrair is, zowel in China als in Noord-Korea, houd je liever je mond. Repercussies kunnen groot zijn. En arbitrair."

"Als journalist betekent dat, dat je je altijd moet afvragen welk risico degene loopt die je spreekt. Op een kermis in Pyongyang sprak een jonge student, in zijn uniform. Hij leek dronken, had rode ogen en was instabiel. Hij zei, vanuit Noord-Koreaans oogpunt, geen rare dingen. Toch heb ik hem uit mijn reportages gelaten. Omdat het risico te groot is dat een ietwat aangeschoten quote ervoor zorgt dat zijn toekomst instort."

"In zo'n samenleving is nul controle, nul kritiek. Fouten van de overheid worden niet afgestraft. Iets dat ook geldt voor China. Waar we in Nederland kunnen leunen op onafhankelijke journalistiek, is er onder de genoemde regimes geen ruimte voor vrije nieuwsgaring waar het de overheid betreft."

'In Noord-Nigeria sprak ik een vrouw die zichzelf moest opblazen'

Saskia Houttuin, correspondent Afrika. Standplaats: Nairobi, Kenia.

"Het is niet zo dat ik 's ochtends wakker word en denk: vrijheid. En dat is een luxe, dat weet ik, want als West-Europese vrouw heb ik het in overvloed."

"Het komt vaak voor dat ik als correspondent in Afrika verhalen hoor van mensen die in een hele andere realiteit leven. Niet zo lang geleden was ik in een vluchtelingenkamp in het noorden van Oeganda. Daar sprak ik Florence, een vluchteling uit Zuid-Soedan, die hoogzwanger haar land in oorlog was ontvlucht."

"Ze heeft nu een dochtertje en voedt haar alleen op – de vader is achtergebleven in Zuid-Soedan. In Oeganda heb je als vluchteling veel rechten, in theorie ben je 'vrij'. Maar wat kan je doen zonder middelen, zonder geld?"

Boko Haram

"Voor RTL was ik onlangs in Nigeria, waar ik Amina (22) interviewde. Zij is ontvoerd door terreurgroep Boko Haram en is gedwongen om te trouwen met een strijder. Vervolgens is ze naar een dorp gestuurd met een bomgordel om haar middel. Daar moest ze zichzelf opblazen. Veel meer onvrijheid kan ik me niet voorstellen, je hebt niets meer te zeggen over je leven. Natuurlijk flitst dan wel door me heen: wat een geluk heb ik dat ik uit Europa kom, dat ik niet hier in Noord-Nigeria ben geboren."

"Voor mij betekent vrijheid: eerlijke kansen voor vrouwen, vluchtelingen, wat zeg ik, eigenlijk voor alle inwoners van een land. En als journalist benadruk ik ook: de vrijheid om te zeggen en kunnen schrijven wat je wilt."

'In Venezuela zag ik dat vrijheid een relatief begrip is'

Sandra Korstjens, correspondent Zuid-Amerika. Standplaats: São Paulo, Brazilië

"Als ik de gigantische verschillen tussen arm en rijk zie in Latijns-Amerika, dan realiseer ik me altijd weer hoe vrij we in Nederland zijn. Vrijheid is veel meer dan mogen zeggen wat je denkt."

"Het is je eigen keuzes kunnen maken, je dromen nastreven. Het is leven, in plaats van overleven. In dat opzicht zijn miljoenen mensen op dit continent helaas allesbehalve vrij."

"In de Colombiaanse stad Cúcuta sprak ik onlangs met Venezolanen die de crisis in hun land waren ontvlucht. Ik zag met eigen ogen dat vrijheid een relatief begrip is. Deze mensen leefden in Venezuela fysiek gezien misschien wel in vrijheid. Maar als er door de crisis geen eten meer is en noodzakelijke medicijnen nergens meer te krijgen zijn, dan zit je net zo goed gevangen. Steeds meer Venezolanen zien vluchten dan ook als de enige uitweg."

Lees ook Sandra's column: 'Het gezicht van honger'

'Oost-Europa heeft vrijheid te winnen, wij hebben vrijheid te verliezen'

Jeroen Akkermans, correspondent Oost-Europa. Standplaats: Berlijn.

"Ik besef me regelmatig dat ik uit een vrij land kom. In Oost-Europa leven hele generaties die weten wat het is om géén vrijheid te hebben. 

Ze hebben zelf meegemaakt hoe het is om niet te mogen reizen waarheen ze willen, om voorzichtig te moeten zijn met je mening, om geen opleiding te kunnen doen omdat je geen lid bent van een partij. Pas na 1989, toen de Muur viel, ontluikte de vrijheid in Oost-Europa. Dus die is broos." 

"In Nederland is de vrijheid zo sterk verankerd dat we het dagelijks belang van onze onafhankelijke rechtsstaat en persvrijheid vergeten. Het is er gewoon. Juist in de onvermijdelijke gewenning zit de waarde van onze vrijheid. We kunnen ons om de leuke dingen van het leven bekommeren. Maar het is ook een dreiging voor de vrijheid. Oost-Europa heeft vrijheid te winnen, wij hebben vrijheid te verliezen. Dat is een heel andere insteek."

Polen

"Polen werd in 2004 lid van Schengen, dus de Polen waren niet langer verplicht om paspoorten aan de EU-grens tonen. Ik was toen op reportage aan de Duits-Poolse grens verrast door de blijdschap van de mensen die meteen gebruik wilden maken van die nieuwe vrijheid. Alsof ze het niet konden geloven. De bureaucratie was weggevallen, maar nog veel belangrijker en structureler was het gevoel 'eindelijk' serieus te worden genomen door West-Europa. De Polen die ik toen sprak, voelden zich op gelijke hoogte komen met de andere EU-lidstaten."

"Het belang en het besef van dat gevoel is niet te onderschatten. Wij weten in Nederland hoe afschuwelijk 5 jaar nazi-bezetting is geweest, ruim 70 jaar geleden. Maar vergelijk dat eens met Polen. Dat land is, met een korte onderbreking, tot 1989 zo'n 200 jaar bezet geweest door buitenlandse mogendheden."

"Polen en Nederlanders genieten samen de vrijheid. Maar waar het voor de Nederlanders een gewoonte is, denk ik dat de Polen de vrijheid vooral zien als een verworvenheid. Kwetsbaar."