Herdenking 4 mei is de nieuwe Zwarte Piet

Voor de deur van De Balie stond een bewaker. Die was daar voor de zekerheid neergezet nadat bezorgde burgers met dreigende taal naar het Amsterdamse cultuurcentrum hadden gebeld: ze vonden het schandalig dat hier afgelopen maandag over dit onderwerp werd gesproken. Wat met bescheidenheid werd aangekondigd als ‘Het Nationale Herdenkingsdebat, Over wie en waarom we herdenken’, hoorde helemaal geen punt van discussie te zijn. Het was een niet-onderhandelbaar stuk vaderlandse cultuur dat de bellers zich niet lieten ontnemen door die doorgeslagen linkse gekken die alles van ze wilden afpakken.

De avond zelf verliep nogal tam. Zoals een van de mensen die met mij op het podium zat, Sheila Sitalsing, opmerkte: „Je bent altijd met een zaal vol gelijkgestemden.” In het publiek zat de mevrouw uit Wageningen die vaststelde dat we een particuliere stedelijke discussie voerden; bij haar in Gelderland hoorde ze hier nooit iemand over. Ook was er de jongeman die onder zijn vrienden zag dat bijna niemand nog actief herdacht op 4 mei; wat konden we eraan doen – tegen Netflix zeggen dat ze om acht uur twee minuten stil moesten zijn?

Wonderbaarlijke redenering

En natuurlijk was daar ook de meneer die betoogde dat we de herdenking niet los konden zien van de huidige situatie tussen Israël en de Palestijnen. Ik blijf het iedere keer een wonderbaarlijke redenering vinden: als straf voor het uitgemoord worden in Europa moeten de Joden hun lesje hebben geleerd en worden ze aan een hogere morele maatstaf gehouden dan de rest van de wereld?

Ik moest vooral denken aan een curieuze omkering die op deze avond niet of nauwelijks werd besproken. Uiteraard is Twitter gelukkig niet exemplarisch voor het hele land, maar ik wil toch beschrijven wat er gebeurde nadat ik door De Balie op dit sociale medium werd toegevoegd aan hun aankondiging van deze discussieavond. Afgelopen weekend kreeg ik zoveel mentions – vele honderden waren het er – dat ik van Twitter een bericht ontving: We zien veel mentions op uw account, dit is hoe u ze kunt uitzetten.

Al deze Twitteraars verkondigden hetzelfde geluid als de bezorgde burgers die naar De Balie belden: handen af van onze 4 mei. Deze (extreem)rechtse Nederlanders zijn 4 mei nu gaan zien alsof het Zwarte Piet is of Kerst of Pasen of andere oud-Hollandse tradities waarvan ze denken dat die ze worden ontnomen door de nieuwe Nederlanders.

Lees ook de column van Paul Scheffer: Herdenken in tijden van antisemitisme

Ik probeerde het op me te laten inwerken: dus dit is een herdenking van het voor driekwart uitmoorden van wat destijds in Nederland werd gezien als een niet-autochtone bevolkingsgroep en de meest fanatieke beschermers voor het behoud van de herdenking zijn deze (extreem)rechtse burgers?

Meer inclusiviteit

Wat de omkering nog curieuzer maakt: wie zijn hun tegenstanders in deze discussie? Wie zijn de voorstanders van het aanpassen van de herdenking op 4 mei? Die komen vooral uit de linkse progressieve hoek. De mensen die pleiten voor meer inclusiviteit, die erop wijzen dat in de Tweede Wereldoorlog ook Marokkaanse slachtoffers zijn gevallen en die vinden dat we verder moeten kijken dan alleen gevallenen in dit deel van Nederland tussen 1940 en 1945. Je zou denken dat mensen die zich profileren als anti-racisten grote voorstanders zijn van deze herdenking. Het is immers een herdenking van de grootste racistische moordpartij uit de Nederlandse geschiedenis. Maar juist deze groep maakt bezwaar tegen de herdenking in zijn huidige vorm.

Waarom is dat? Komt het doordat het te veel gaat over Nederlandse slachtoffers? Komt het doordat het grootste deel van de slachtoffers van Joodse afkomst was? Of komt het doordat het landelijke karakter van 4 mei de beperkte aandacht benadrukt voor andere zwarte bladzijden uit de Nederlandse geschiedenis?

Pijnlijke vragen

Dit zijn allemaal pijnlijke vragen die samenkomen rond 4 mei. Wat is een Nederlander? In hoeverre moeten alle landgenoten zich aanpassen aan het beeld van hoe een Nederlander hoort te zijn? En wie bepaalt hoe dat beeld eruit ziet? Graag zou ik een vraag willen toevoegen: waarom is 4 mei de enige herdenkingsdag dan wel feestdag ter wereld waarbij continu wordt bediscussieerd waar deze dag voor moet staan? Is dit een typisch Nederlandse traditie, net zoals de jaarlijkse discussie over de presentator van Zomergasten of het al dan niet verbieden van vuurwerk op Oudejaarsavond? Of maakt de discussie deel uit van het herdenken en zorgt het dat 4 mei levend blijft?

Minder dan een week geleden hebben wij allemaal Koningsdag gevierd, zonder dat iemand een vraag stelde bij de aanleiding voor deze feestdag. Als ergens vragen bij kunnen worden gesteld, dan is het wel bij de dubieuze traditie van dit belastinggeldverslindende koningshuis. Voor de lente van 2019 stel ik als discussiepunt voor: waarom zouden wij nog langer moeten meespelen in het toneelstuk van de man die zichzelf de Koning van Nederland waant?