Opinie op Zondag: Is Nederland 16 jaar na Pim Fortuyn leefbaarder?

Het is 1998: het einde van de geschiedenis. De Koude Oorlog is gewonnen en de progressief-liberale krachten leiden de wereld onder aanvoering van Bill Clinton. De EU vestigt zich als een economische wereldmacht en de Nederlandse economie is booming. Behalve een paar dozijn kijkers van de tv-toko van Harry Mens weet nog niemand wie ‘Pim’ is. Wat kan er nog misgaan?

Bij de vorming van het tweede paarse kabinet moet D66 ondanks een verkiezingsnederlaag met een derde ministerspost over de streep worden getrokken, als buffer tussen de VVD en PvdA. Niet uit het besef van de maatschappelijke urgentie, maar louter als politiek wisselgeld ontstaat de post van minister voor Grote Steden- en Integratiebeleid, die vervolgens door niemand serieus wordt genomen.

Na 11 september 2001 blijken de immigranten ineens niet 'een verrijking’ voor de samenleving, zoals de politiek correcte goegemeente tot dan toe sussend propageerde. Maar 'de 5e colonne om Nederland naar de verdommenis te helpen', zoals Fortuyn het formuleerde. Eerst moest 'de kraan' worden dichtgedraaid zodat er 'gedweild' kon worden. Door die monsterlijke moordaanslag heeft hij het vervolg zelf niet meer meegemaakt. Maar de opkomst en ondergang van de Lijst Pim Fortuyn in 2002 markeert de tektonische breuk in het recente Nederlandse parlementaire landschap.

Al bij de verkiezingen van 2003 azen de traditioneel rechtse partijen op de anderhalf miljoen door Fortuyn losgeweekte en inmiddels thuisloze kiezers. Ze bootsen zowel zijn politieke agenda als zijn communicatiestijl na. Het 'uitvoeren van de Fortuyn-agenda' wordt het codewoord voor het beteugelen van immigratie en eenzijdig dwingend optreden bij integratie en 'eigen verantwoordelijkheid' is ineens het modewoord van rechts. Links blijft nog een tijdje mokken, maar uiteindelijk stemmen ook de PvdA en D66 in met de strengere wetgeving.

Zo verschuift het politieke zwaartepunt. De focusgroepen en marketingtechnieken bepalen ‘het product’ dat met de juiste soundbite in een televisiedebat moet worden uitgevent door politici met de X-factor. Niet de traditionele sociaaleconomische thema’s, maar immigratie en integratie zijn de thema’s die winst opleveren. En des te harder en rechtlijniger de opstelling, des te winstgevender: ‘keihard optreden’.

De minister voor Vreemdelingenzaken en Integratie in het vervolgkabinet van CDA-VVD is ‘handpicked for the job’, maar neemt vervolgens zichzelf erg serieus. Niet beseffend dat ze een paradoxale portefeuille heeft en dat hoe harder ze op het ene thema optreedt, hoe smaller haar draagvlak op dat andere thema wordt. Zo raakt ze door trots en rechtlijnig optreden steeds verder verstrikt in een kluwen van politieke kwesties en –affaires. Tegelijk toont ze aan dat een buitenstaander met een rechts-nationalistische agenda in een korte periode het door ressentiment gedreven electoraat van Fortuyn alsnog achter zich kan krijgen.

Dit wordt een belangrijke les voor een nieuw opgestane partijleider zonder partij, die zich vervolgens met steeds radicaler wordende rechts-populistische retoriek buiten de politieke orde plaatst. Onder het mom van vrijheid propageert hij onvrijheid en met onbeschaafde bombarie wil hij de beschaving redden van een onbeschaafde religie.

Zijn recent uit de doos van Pandora gekropen concurrent, proeft liever zijn politieke geluk door zich te associëren met dubieuze rassentheorieën. Niet de sociaaleconomisch en culturele achterstand van Henk en Ingrid, maar zijn tribale 'eigenheid' van de 'superieure dominante blanke cultuur' en de dreiging voor ‘de Afrikanisering’ van zijn stam baart hem zorgen.

‘Requiescat in pace, Benito Amilcare Andrea Mussolini’, maar het drama eindigt helaas niet hier, want: be careful what you wish for. Tegelijk creëren ze hun eigen afzichtelijke spiegelbeeld onder een deel van de immigranten in ongure moskee-partijtjes als DENK en Nida. De traditioneel linkse partijen zijn ondertussen ziek, zwak en misselijk door het antisemitisch-islamitische virus. Of verkeren in een comateuze toestand wegens tekort aan kiezers.

Sinds 1998 is het aantal Nederlanders met immigratieachtergrond gestegen van ruim 2,6 naar ruim 3,8 miljoen in 2017. Het gaat hier slechts om de eerste en tweede generatie, zeg maar zowel koning Willem-Alexander als koningin Máxima. Maar zestien jaar na Fortuyn wedijveren de nieuwe ‘buitenstaanders' nog altijd om zijn 26 zetels door elkaar de loef af te steken in rechts-nationalistische anti-immigrantenretoriek. Met als deerniswekkend gevolg dat de dappere ‘premier van de gewone, normale Nederlanders’ anno 2018 tijdens het verkiezingsdebat op televisie een Syrisch vluchtelingengezin de schuld geeft van zíjn falende woningbouwbeleid.

Na Fortuyns revolte is de benauwende mist van politiek-correctheid weggetrokken, maar waarschijnlijk juist door zijn wegvallen, is in plaats daarvan een meurende deken van onbeschaafdheid over Nederland heen getrokken. Heeft zestien jaar misbaar onze samenleving leefbaarder en harmonieuzer gemaakt? Of ligt ondertussen ons tafelzilver – alles wat Nederland zo’n beschavingsparadijs maakt – er verlaten en onbewaakt bij? Onze barmhartigheid, ons gelijkheidsbeginsel, onze zwaar bevochten vrijheden, onze seculiere rechtstaat.

_{Keyvan Shahbazi is publicist en als cultureel psycholoog verbonden aan de Politieacademie.}