'Veel joden zijn bang om een keppel te dragen'

Als Jehoeda Vorst wordt uitgescholden vanwege zijn Joods-zijn, loopt hij meestal maar gewoon door. Of hij zwaait. Maar één keer kon de Rotterdamse rabbijn zich niet inhouden. ,,Ik was aan het voetballen met mijn zoontje van 7, toen een paar jongens begonnen te schreeuwen. 'Kankerjood', of zoiets, het gebruikelijke werk. Tot mijn eigen schrik riep ik ineens terug: 'Hou op! Loop door!' Ik ben niet zo groot - fysiek zou ik het zeker hebben afgelegd. Gelukkig liepen ze echt door. Mijn zoontje zei later tegen mijn vrouw dat hij het heel fijn had gevonden dat ik iets terugzei.''

Het overkomt hem een paar keer per jaar, zegt Vorst. ,,Vrijwel altijd zijn het jonge allochtone jongens, een enkele keer meisjes. Het went nooit, maar ik blijf mijn keppel dragen als ik over straat loop, ook met mijn kinderen. We mogen niet buigen voor de angst. Maar ik weet dat het overgrote deel van de Rotterdamse Joden geen keppel draagt, of hooguit onder een ander hoofddeksel. En dat heeft zeker voor een deel met angst te maken.''

Bij het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) kijken ze er niet van op. De rabbijn heeft zich nog nooit als slachtoffer gemeld, maar dergelijke meldingen komen meerdere keren per week binnen. ,,Een fractie van wat er werkelijk gebeurt'', zegt onderzoeker Paul van der Bas. ,,Maar we vinden dat we het moeten bijhouden en vastleggen. Omdat we dit nooit normaal mogen gaan vinden.''

Het feitenrelaas van de stichting over 2017 is een lange reeks scheldpartijen, bekladdingen en mishandelingen. Een jongen van 12 wordt door een klasgenoot ernstig mishandeld en toegeschreeuwd met teksten als 'kankerjood' en 'Free Palestina'. Twee toeristen uit Israël worden in elkaar geslagen en met een mes gestoken door twee jongens van 18. Een echtpaar uit Gouda wordt uitgescholden ('kankerjood') en mishandeld, waarbij de man zijn heup breekt. Mensen worden uitgescholden en bedreigd omdat ze een keppel of een davidster dragen. Een Joodse man die in de trein op zijn tablet kijkt, wordt door een man gevraagd wanneer de trein naar Bergen-Belsen vertrekt.

En zo gaat het maar door - 113 incidenten in 2017, iets meer dan het jaar ervoor. De politie telt er nog aanmerkelijk meer: 335 in 2016, acht procent van alle gevallen van discriminatie, evenveel als incidenten gericht tegen moslims. ,,En dat terwijl de Joodse gemeenschap maar 40.000 mensen telt'', zegt adjunct-directeur Naomi Mestrum van het CIDI. ,,Daardoor is de impact van die incidenten ook zo groot op onze gemeenschap. We horen het allemaal, kennen allemaal wel iemand die het overkomt.''

De etnische achtergrond noemt het CIDI bij de meldingen niet, al was het maar omdat die lang niet altijd bekend is. Maar Mestrum bestrijdt het idee dat het in de meeste gevallen om islamitische daders gaat. ,,Voor sommige mensen is dat blijkbaar een aantrekkelijke gedachte. Maar het is te makkelijk om het zo te framen. Alsof er pas antisemitisme in Nederland is sinds hier veel moslims wonen - wie dat zegt, is wel heel slecht op de hoogte van de geschiedenis. Hoewel we het niet bijhouden, kunnen we gerust stellen dat er ook onder autochtone Nederlanders heel veel antisemitisme voorkomt. Antisemitisme zit ingebakken in onze samenleving, in ons denken. Hoe pijnlijk dat ook is.''

In Duitsland en Frankrijk werd de voorbije weken massaal gedebatteerd over de toenemende Jodenhaat. In Frankrijk stelden 300 prominenten een petitie tegen antisemitisme op, omdat zij stellen dat een 'etnische zuivering' plaatsvindt: 10 procent van de Joodse bevolking rond Parijs zou al zijn geëmigreerd. In de laatste tien jaar werden tien Joodse Fransen vermoord om antisemitische motieven.

Volgens het CIDI is de situatie in Nederland duidelijk minder ernstig. Van der Bas: ,,Onze gemeenschap is veel kleiner en ook veel geconcentreerder in één gebied in Amsterdam-Zuid en Amstelveen. Daardoor zijn er minder botsingen. Maar wie zich buiten dat gebied als Jood zichtbaar toont, loopt absoluut risico's. Een vriend van mij, die elke vrijdagmiddag naar Rotterdam ging, werd daar bijna wekelijks bespuugd en uitgescholden omdat hij een keppel droeg. Wij gaan mensen niet oproepen om geen keppel meer te dragen, zoals in Duitsland, maar feit is dat veel mensen dat allang niet meer doen, omdat ze zich niet veilig voelen. Het maakt Nederland een minder vrij land.''

Daarom pleit het CIDI ervoor dat antisemitische misdrijven strenger worden bestraft. Wat het CIDI betreft wordt antisemitisme een juridische grond voor strafverzwaring. Het kabinet heeft een wetswijziging in overweging en Mestrum hoopt vurig dat het zo ver komt. ,,Vaak worden daders alleen vervolgd voor vernieling of mishandeling, niet voor antisemitisme. Dat voelt voor ons als een gebrek aan erkenning. We moeten als samenleving laten zien dat we deze misdrijven niet accepteren.''