Een dag onbetaald proefdraaien bij een werkgever, mag dat?

'Proefdraaien is onderdeel van de sollicitatieprocedure.' Dit kreeg Emily Schaapman (23) te horen toen ze solliciteerde bij een Amsterdams restaurant. Na een dagje werken hoorde Schaapman dat ze de baan niet kreeg. En, nog vervelender: ze kreeg de gewerkte uren ook niet uitbetaald. "Dat was volgens het bedrijf belastingtechnisch niet te realiseren", zegt Schaapman. "Dat ik niet betaald kreeg vond ik natuurlijk jammer, want ik heb wel hard gewerkt."

Werken zonder arbeidsovereenkomst is verboden

Het verhaal van Schaapman staat niet op zichzelf. De proefdag is een bron van onduidelijkheid en komt regelmatig bij sollicitatiegesprekken ter sprake. Werken zonder arbeidsovereenkomst is in Nederland verboden, maar het testen van vaardigheden die belangrijk zijn voor de functie mag dan weer wel. "Tussen testen en werken zit een dun lijntje", vertelt arbeidsrechtadvocaat Marnix Ritmeester. "Er is wettelijk niks geregeld rondom proefdagen. Je kan de proefdag een stage noemen, maar het kan ook de start van een arbeidsovereenkomst zijn. Vaak verricht de proefdraaier namelijk gewoon arbeid."

Het gebrek aan wetgeving roept bij proefdraaiers vragen op. Moeten ze worden betaald, of is de proefdag voor rekening van de sollicitant? En wie is er aansprakelijk als er een ongeluk gebeurt? Volgens Ritmeester zijn sommige werkgevers verzekerd voor dit soort gevallen. "Maar niet altijd, wat natuurlijk zorgelijk kan zijn bij dit soort constructies, zeker bij risicovolle werkzaamheden."

Proefdraaiers denken soms dat bedrijven misbruik maken van de onduidelijkheid en bijvoorbeeld de ene na de andere afwasser oproepen. Officiële cijfers rondom het aantal proefdagen ontbreken. Toch krijgt Marco Bouma, sectorbestuurder van FNV Horeca regelmatig vragen over proefdagen. "Werken zonder arbeidsovereenkomst mag gewoon niet", vertelt Bouma.

Administratieve rompslomp voor werkgevers

"We hebben in Nederland voldoende mogelijkheden om te kijken of je bij elkaar past, zoals de proefperiode in de arbeidsovereenkomst." Volgens Bouma willen werkgevers met proefdagen vooral de 'administratieve rompslomp' van het opstellen van een contract tegengaan. "Maar je mag mensen niet rechteloos en onverzekerd laten werken", zegt Bouma.

Een woordvoerder van het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid laat weten niet bekend te zijn met misstanden rondom proefdagen. "Maar het lijkt me duidelijk dat dit niet de bedoeling is", zegt ze. "Als je wilt weten of iemand geschikt is, kun je eerst een tijdelijk contract aanbieden en gebruikmaken van de betaalde proeftijd die daarvoor bedoeld is."

Wat krijg je wel betaald tijdens je proefdag?

Wat moet je als sollicitant doen als je met de proefdag te maken krijgt? Volgens advocaat Ritmeester is het belangrijk om vooraf om duidelijkheid te vragen. "Je kunt de voorwaarden van de proefdag, zoals een eventuele betaling, op papier laten zetten. Dan weet je direct waar je aan toe bent." Ritmeester gelooft niet in nieuwe wetgeving rondom proefdagen. "Er bestaat al veel wet- en regelgeving die niet goed op elkaar aansluit. Extra wetgeving zou het alleen maar ingewikkelder maken."

Emily Schaapman vond na de teleurstellende proefdag in het Amsterdamse restaurant snel een nieuwe baan in de horeca, daar was ze welkom zonder een dagje voor niks te werken.

Lees ook: De huidige arbeidsmarkt vraagt maatwerk

De consument eist flexibiliteit van ondernemers. Ons sociaal stelsel en arbeidsrecht zijn daarom hoognodig aan vernieuwing toe, betoogt Hans Biesheuvel van ONL voor Ondernemers.