"Enkele ogenblikken geleden heb ik afstand gedaan van de troon. Ik ben gelukkig en dankbaar u voor te stellen, uw nieuwe koning, koning Willem-Alexander." Met die woorden droeg Beatrix op 30 april 2013 het koningschap over aan een nieuwe generatie. Hoort bij een nieuwe generatie een nieuwe stijl? Het was vijf jaar geleden een van de vragen over het verse koningschap van Willem-Alexander. Op welke manier heeft hij invulling gegeven aan het ambt?
"De koning kan mensen snel op hun gemak stellen en kan met iedereen een leuk gesprek hebben", zegt Justine Marcella, hoofdredacteur van Vorsten. "Laatst was hij op bezoek bij ouderen en dan heeft hij gesprekken alsof hij met zijn eigen oma zit te kletsen. Dat is zijn kracht en heeft puur met persoonlijkheid te maken."
Ook historicus Han van Bree ziet dat de persoonlijkheid van de koning een grote rol speelt. Hij werkte aan het boek Willem-Alexander vijf jaar koning en vindt dat de koning het koningshuis beter benaderbaar heeft gemaakt. "Als staatshoofd moet je een rol kiezen die bij je past, niet doen alsof omdat de tijd erom vraagt. Beatrix hield meer afstand en bleef meer in de plooi. Bij Willem-Alexander kun je meer emoties aflezen. Hij is uitgesproken in zowel vreugde als verdriet."
High fives
Dat is bijvoorbeeld goed te zien tijdens sportevenementen, zoals afgelopen winter op de Olympische Spelen in Zuid-Korea. De koninklijke familie leeft altijd fanatiek mee met de Nederlandse sporters en schreeuwt hen naar de finish.
Maar ook sport op wat lager niveau kan rekenen op steun van de koning. "Bij de Koningsspelen moedigt hij fanatiek iedereen aan", zegt Van Bree. "Hij houdt van high fives uitdelen. Zeker bij evenementen met veel kinderen loopt hij soms handjeklappend door het publiek."
De koning kan dus met jong en oud overweg, ziet ook Marcella. "Zo liet hij aan jongeren zien hoe goed hij kan filmen met zijn iPhone. Het koningshuis werd al eerder hipper door de koninklijke huwelijken aan het begin van deze eeuw. Vooral met het huwelijk tussen Willem-Alexander en Máxima."
Van tevoren hadden veel mensen twijfels, want aan hem kleefde nog wel het imago van 'Prins Pils
Modernisering
Ook koningshuisverslaggever Rick Evers ziet dat Willem-Alexander een slag heeft gemaakt in modernisering. Volgens hem heeft hij het koningshuis veel meer geschikt gemaakt voor de 21e eeuw.
"Van tevoren hadden veel mensen twijfels, want aan hem kleefde nog wel het imago van 'Prins Pils'. Een jaar voor de inhuldiging zag je dat hij zekerder werd. Hij ging meer zijn eigen gang toen hij onder het juk van zijn moeder vandaan kwam. Hij heeft het koningschap geprofessionaliseerd, onder meer door eigen adviseurs aan te nemen. Zijn tempo ligt een stuk hoger."
De koningshuisdeskundigen zijn het er alle drie over eens dat de omgang met mensen een van zijn sterkste punten is. Misschien wel zijn allersterkste.
Evers: "Bij een bezoek in het land zie je dat lokale wethouders de waarheid mooier willen maken en de burgers de mond snoeren. Maar Willem-Alexander wil het verhaal juist van de burgers horen en zoekt de mensen dan ook op. Hij wil horen wat ze bezighoudt. Beatrix zag je bij evenementen keurig wuivend in het middenpad lopen, dat zou nu niet meer kunnen. Willem-Alexander is aanraakbaar en deint met de mensen mee op muziek. Iedereen is wat gespannen voor een bezoek van de koning, maar hij breekt met zijn grappen snel het ijs. Hij heeft humor, vaak op het droge af. Ik heb begrepen dat hij en zijn kinderen erg kunnen lachen om de filmpjes over Willy van Lucky TV."
MH17
Volgens schrijver Van Bree is de viering van zijn vijftigste verjaardag typerend. Toen nodigde de koning jubilarissen uit het hele land uit voor een feestelijk diner. "Door mensen op het paleis uit te nodigen en het met hen te vieren, laat hij zich van zijn sterkste kant zien. Omgang met de gewone mens; dan is-ie op z'n best. Zeker als er geen camera in de buurt is, anders wordt hij zich toch wat bewuster van wat-ie zegt en doet", aldus Van Bree.
Vorsten-hoofdredacteur Marcella ziet dat de koning er ook op mindere momenten is. "Met de ramp met de MH17 zag je echt een aangeslagen Willem-Alexander", aldus Marcella. "Hij verbeeldde de nationale rouw die heel Nederland toen voelde. Hij was er toen het vliegtuig met de stoffelijke resten in Eindhoven landde. Het was zo'n mooi eerbetoon en hij symboliseerde het nationale verdriet."
Van Bree voegt daar een moment van de koning vlak na de aanslagen in Brussel in maart 2015 aan toe. "Willem-Alexander was daags daarna in de Haagse Schilderswijk, waar hij met iedereen sprak en een statement maakte. Hij benadrukte daarin dat hij er voor alle Nederlanders was. Daar had ook een minister kunnen lopen, maar dit had veel meer impact."
Máxima
"Hij heeft het ambt zich opvallend snel toegeëigend", vervolgt Van Bree. "Het imago van 'Prins Pils' ligt ver achter hem, hij wordt steeds serieuzer genomen. Het verbaast me dat hij zo snel vanzelfsprekend is geworden als staatshoofd, dat is in andere landen toch moeilijker gegaan."
De rol van Máxima moet ook niet worden onderschat. Volgens Van Bree waren er vijf jaar geleden wat twijfels over haar rol. Sommigen dachten dat zij de koning zou kunnen overvleugelen. "Maar in vijf jaar hebben ze zorgvuldig geregeld dat zij hem niet voor de voeten loopt. Als ze samen ergens zijn, dan geven ze hem het podium. 'Het is geen duobaan', zei Willem-Alexander al in het begin."
Vorsten-hoofdredacteur Marcella wijst ook naar die uitspraak van de koning. "Maar het is absoluut wel teamwork. Hij heeft zo'n enorme steun aan zijn echtgenote. Echt een geoliede machine, maar uiteindelijk is hij de koning."
Uit de Koningsdag-enquête van 2017 bleek dat 70 procent van de Nederlands achter de monarchie staat. Dat percentage schommelt sinds het aantreden van Willem-Alexander, maar het percentage stond in het jaar van zijn inhuldiging in 2013 nog op 78 procent.
Volgens koningshuisverslaggever Evers heeft de monarchie het moeilijker in andere landen met een relatief jong staatshoofd. "Kijk bijvoorbeeld naar België en Spanje. Daar zijn schandalen en is het land meer verdeeld."
Hij heeft zo'n enorme steun aan zijn echtgenote.
Opstand
Ook Van Bree voorspelt geen problemen voor de toekomst van Willem-Alexander. "Als hij zichzelf blijft, zal er geen reden zijn om het koningshuis af te schaffen", aldus de schrijver. "Zolang hij het goed doet, is er geen politieke partij die zijn vingers eraan brandt. Een monarch komt alleen ten val als hij zelf iets stoms doet."
Van Bree wijst naar het optreden van de Spaanse koning Felipe rond de kwestie van de Catalaanse onafhankelijkheid. Het besluit van het regionale parlement om de onafhankelijkheid uit te roepen, veroordeelde hij in felle bewoording. Het zou ongrondwettig en onverantwoord zijn.
"Zoiets zou Willem-Alexander slimmer aanpakken", beschouwt Van Bree. "Als de Friezen in opstand komen, dan zal onze koning met ze gaan praten. Dan zou hij laten zien dat hij er ook voor hen is".