4 op de 10 wethouders eerder weg, meestal met ruzie

Vier op de tien wethouders die in 2014 begonnen, hebben het einde van hun termijn niet gehaald. In bijna de helft van de gevallen kwam dat door een politieke vertrouwensbreuk. Dat blijkt uit een onderzoek van kennisplatform De Collegetafel in opdracht van het tijdschrift Binnenlands Bestuur.

In totaal haalden 612 wethouders de eindstreep niet, voornamelijk door politieke conflicten met een wethouder of verstoorde verhoudingen binnen de coalitie. Dit kwam 158 keer voor.

Zo stapte begin dit jaar de Rotterdamse wethouder Pex Langenberg (D66) op. Hij lag onder vuur in de gemeenteraad vanwege problemen rondom de nieuwe metrolijn van Rotterdam naar Hoek van Holland. Het project duurt een jaar langer en kost negentig miljoen euro meer dan begroot. In Brunssum vertrokken zelfs alle wethouders van de landelijke partijen door een conflict over de herindeling.

Falende bestuursstijl

Integriteitskwesties waren 25 keer reden voor vertrek. In Amstelveen legde PvdA'er Jeroen Brandes bijvoorbeeld zijn taken neer vanwege seksueel getinte chats die hij hield met een 16-jarig meisje. Toen zij met die gesprekken naar de burgemeester stapte, zag Brandes geen andere uitweg.

Ook was er regelmatig sprake van een falende bestuursstijl. In Hilversum stopte wethouder Arjo Klamer (SP) omdat hij in onmin leefde met zijn collega-wethouders. Zij verweten hem dat hij niet openstond voor kritiek en hulp om hem beter te laten functioneren. In totaal kwam dit 24 keer voor.

In Gilze en Rijen sneuvelde een wethouder om deze reden nog in blessuretijd. Eind maart, een paar dagen voor de installatie van de nieuwe gemeenteraad, stuurde de raad hem weg nadat hij zich in de media "niet integer en grensoverschrijdend" zou hebben uitgelaten over collega-wethouders.

In de helft van de gevallen was de oorzaak niet politiek maar persoonlijk van aard. Zo kregen 95 wethouders een andere baan en stapten 102 lokale bestuurders op om persoonlijke redenen, zoals hun gezondheid. Een even groot aantal vertrok na een gemeentelijke herindeling. Zeven wethouders overleden de afgelopen collegeperiode.

Zeeland

Wat opvalt is dat in de Randstad en Noord-Brabant de meeste wethouders hun termijn niet afmaakten. In Zuid- en Noord-Holland zat in slechts een kwart van de gemeenten het volledige college de rit uit.

Zeeland was de afgelopen vier jaar opnieuw politiek de meest rustige en stabiele provincie. Van de dertien Zeeuwse gemeenten verloren er slechts vier een wethouder. Ook in Groningen bleef de meerderheid van de colleges bij elkaar. In Flevoland was dat de helft.

Versplintering

De Collegetafel keek eveneens naar de effecten van versplintering in de gemeenteraad. Uit het onderzoek blijkt dat een toename van het aantal partijen in de gemeenteraad niet leidt tot meer coalitiebreuken.

Het is niet zo dat er meer wethouders opstappen dan in de vorige collegeperiode. Ook toen haalden ongeveer vier van de tien het einde van de termijn niet.

Dat een wethouder vertrekt betekent niet dat hij ook definitief weg is. Van de vertrokken wethouders keerden 137 weer terug. Een deel daarvan maakte na een gemeentelijke herindeling deel uit van het college van de nieuwe gemeente. Ook keerden enkele wethouders na een coalitiebreuk terug in een college met een nieuwe coalitie.