Dit zijn de gezichten van het Palestijns verzet in de Gazastrook
Op de grens tussen Gaza en Israël groeit een uitzonderlijk eensgezind Palestijns protest. Politieke facties lijken hun onderlinge geruzie opzij te zetten.
Op een zanddijkje zit een groep vrouwen in de verte te kijken. Het uitzicht is mooi. Heuvelachtig, weids en groen is het daarginds, een paar honderd meter verderop. Ze maken selfies op hun telefoontjes. Tussen hen en die vruchtbare landbouwvelden slingert een hek. Iemand is het gelukt daar een Palestijnse vlag in te hangen, ongetwijfeld een jonge Palestijn die zegt geen angst te kennen. De Israëlische soldaten hebben vlag nog niet weggehaald.
Wat ze daar zien? "Soldaten die zich als honden achter heuveltjes verschuilen", zegt Mouma Al Najar (51). Ze komt hier zowat elke dag sinds het begin van het protest langs de grens tussen Gaza en Israël, dat de opmaat vormt voor een grote demonstratie op 15 mei. Dat is precies 70 jaar na het uitroepen van de staat Israël. De eerste vrijdag, drie weken geleden, was het meteen raak. Een zoon van haar zus, dertig jaar oud, werd doodgeschoten. Het klinkt bijna bizar, in deze omgeving. Want de vrijdagen en een doordeweekse dag zoals vandaag - ze ademen zo'n andere sfeer.
Het gebrek aan eenheid hangt veel Palestijnen de keel uit
Op de vrijdagen klinken luide schoten en de onrustige sirenes van ambulances, de lucht is dan zwaar van het traangas dat de Israëlische soldaten afvuren en de dikke, zwarte walm van de autobanden die de Palestijnen in de fik steken. Het zijn de beelden die iedereen van de televisie kent. 31 doden, meer dan 3000 gewonden, van wie 106 in kritieke toestand, zijn er tot nu toe geteld door het Palestijnse ministerie van gezondheid.
Maar vandaag is het hier als een zomerkamp. Families komen voor een avondwandeling, er wordt een potje gevoetbald, hier is een stalletje met noten en daar kan je blikjes frisdrank kopen. De avondzon schijnt. Jongens op brommertjes komen een kijkje nemen. Kinderen hebben net ballonnen opgelaten in de kleuren van de Palestijnse vlag.
"Ik zat op een avond aan de grens, met een paar vrienden, en we begonnen te dromen over teruggaan naar ons land. Ik zag de vogels die vrijelijk heen en weer vliegen. Thuis schreef ik daarover op Facebook. Een paar weken later fantaseerde ik verder: wat als we met honderdduizenden vluchtelingen vreedzaam naar de grens zouden gaan? Daar kampen zouden bouwen?" Ahmed Abu Rtema (34) ging slapen en de volgende ochtend was zijn post viral gegaan.
Alleen de Palestijnse vlag
Abu Rtema groeide op aan de zuidgrens van Gaza. Zijn moeder, die van zijn vader was gescheiden, woonde aan de andere kant. Tussen hen was een hek. Zijn vaders familie vluchtte in 1948 uit Ramle. Dat ligt nu in Israël, ook achter een hek. "In Europa zijn er geen grenzen. In Oost-Duitsland is de muur verdwenen. Ik denk dat mensen muren kunnen afbreken", zegt de journalist uit Gaza die aan het begin van dit protest stond. En hij meent het.
Het recht op terugkeer wordt door alle Palestijnen als het meest heilige recht gevoeld. Dit samen te doen op vreedzame wijze, maakt ons sterk en laat het lelijke gezicht van de bezetting zien
Er werd een comité gevormd waarin alle politieke facties meedoen en waar werd afgesproken: geen geweld en geen vlaggen van de politieke partijen. Bij dit protest wappert alleen de Palestijnse vlag. Abu Rtema: "Het recht op terugkeer wordt door alle Palestijnen als het meest heilige recht gevoeld. Dit samen te doen op vreedzame wijze, maakt ons sterk en laat het lelijke gezicht van de bezetting zien." Hij noemt de 'Mars van de Terugkeer' een schreeuw om leven. "Wij sterven hier een langzame dood. We roepen tegen de wereld ons niet te vergeten."
Hoe uitzonderlijk het ook is voor de Palestijnse samenleving dat de strijdende facties en families samenwerken, in Gaza is het Hamas dat met de eer strijkt. Die partij is er immers keizer, generaal én mediamagnaat. "Enkele weken voor de protestmars begon, had Hamas een enorme mislukking. De verzoening met Fatah was opgeblazen en dat was voor veel mensen hier in Gaza een grote teleurstelling", zegt politiek analiste Reham Owda (39).
Gebrek aan eenheid
Het onderlinge geruzie en het gebrek aan eenheid in de Palestijnse politiek hangt veel Palestijnen de keel uit. Owda: "Het is Hamas gelukt de negatieve emoties een andere wending te geven. Alle frustraties en woede zijn nu weer tegen Israël gericht. En het succes voor Hamas is nog groter, omdat Israël met zoveel geweld reageert. Iedereen praat plotseling dáár over, en niet meer over Hamas."
De geestelijke vader van het protest, Abu Rtema, is dat natuurlijk niet ontgaan. Hij heeft als criticus zelf zijn problemen met Hamas gehad, is geen fan van hen. "Maar", zegt hij, "iedere factie profiteert van het succes. Ik wil nu bij de kern van ons probleem blijven: de Israëlische bezetting. Jongeren hier hebben een horizon nodig, een toekomst. De blokkade ontneemt hun hun hoop. Dat is wat de wereld moet zien."
De vlam erin
In een van de kampen planten jongeren ondertussen een rij Israëlische vlaggen bovenop een dijkje. In zicht van de Israëlische militairen aan de overkant gaat de vlam erin. Kinderen maken er videootjes van. Een groep oudere mannen zit in een kring op plastic stoeltjes te luisteren naar opzwepende verzen uit de Koran over sterke mensen die strijden tot het eind. Jonge vrouwen wandelen een stukje naar de grens. Niet te ver, want dan wordt het link.
Families zitten de keuvelen bij de witte tenten die volgeschreven staan met familienamen en de dorpen waar ze oorspronkelijk vandaan komen. Ashkelon, Beer Sheeva, Barbara. Allemaal plaatsen die - soms maar net over de grens - onbereikbaar zijn. De meeste huizen waar ze woonden zijn allang met de grond gelijkgemaakt. Toch bewaren veel families nog steeds de sleutel van hun huis. Het is opmerkelijk hoe vasthoudend ze zijn in hun geloof dat ze zullen terugkeren. Ook al kan Israël dat al zeventig jaar tegenhouden.
Onderaan het dijkje laat een jongeman een zelfgemaakte vlieger op, in het groen-rood-zwart-wit van de Palestijnse vlag. Hij gaat hoog en de jongen loopt naar het hek. Tot hoe ver durft hij te gaan? Dan klinken schoten. Hij rent terug.
Tekst loopt door onder de foto
Mijn kinderen helpen ons volk op een andere manier
Nahed Zanoon (54) werkloos, vroeger bankemployé
Ik ga niet naar de demonstratie en mijn kinderen ook niet. Zij geloven dat ze ons volk op een andere manier kunnen helpen. Door hun werk. Al mijn kinderen, vier jongens en vier meisjes, hebben de universiteit afgerond. Twee van hen zijn arts.
Als kind heb ik een ervaring gehad die mijn leven heeft gevormd. Ik was acht jaar, speelde buiten met een paar vriendjes. We vonden explosieven en die ontploften. We raakten allemaal gewond. Daarna moesten alle families bij het Israëlische leger komen voor ondervraging.
Ik weet de naam nog van die man. Moshe. Hij stuurde mijn moeder de kamer uit. Hij gaf mij eerst chocolade. Toen pakte hij zijn pistool en hield het tegen mijn hoofd. Hij vroeg of ik wel-eens had gezien dat iemand werd doodgeschoten. Hij dreigde me te doden als ik niet vertelde waar die explosieven vandaan kwamen.
Het heeft me als kind doodsbang gemaakt en daarna heel veel geleerd. Ik leerde onafhankelijk en sterk te zijn onder de bezetting. Ik wist dat dit incident ook de volgende generatie zal overkomen. Ik was honderd procent zeker dat de situatie waarin mijn grootouders en mijn ouders moesten leven ook die van mijn kinderen zou zijn. Ik wilde mijn kinderen leren voor zichzelf te kunnen zorgen. De weg die ik voor hen koos is onderwijs, studie. Het helpt hen om de toestand waarin we leven zo goed mogelijk aan te kunnen.
Tekst loopt door onder de foto
De oudere generatie heeft haar land helaas verlaten
Maysa Awaja (29) jongerenwerkster
Ik kwam hier meteen de eerste dag van het protest. We waren zo opgewonden, het voelde als een grote dag. Iedereen moedigde elkaar aan te gaan, om de wereld te vertellen dat we ons land niet vergeten zijn. Ik zag de kleur van het land, het gele graan is als goud. En ik vroeg me af: hoe komt het dat we niet daar zijn? Sindsdien kom ik hier zo vaak mogelijk, ik voel me hier prettig, er is frisse lucht, het voelt vrij. Heel anders dan in Jabalya-kamp waar ik woon. Het is hier puur.
De jongeren in Gaza moeten iets doen om onze situatie te veranderen. De oudere generatie heeft de grote fout gemaakt haar land destijds meteen te verlaten. Ze waren onvoldoende geschoold. Wij weten nu meer over onze rechten. We moeten onze kinderen vertellen over het recht om naar ons land terug te keren, ze weten daar niets meer van. Ik heb jeugd-educatie gestudeerd. Ik doe veel kinderactiviteiten en geef ook les aan kleine groepen. In de oorlog hielp ik kinderen met een trauma.
Natuurlijk wil ik de grens oversteken. Geweldloos, dat is anders dan tijdens de intifada. Maar ik ben ook voorzichtig, want je weet niet wat er van de Israëlische kant komt. Als het tijdens deze mars niet lukt de grens over te gaan, moeten we doorgaan met campagne voeren, mensen bewustmaken.
Tekst loopt door onder de foto
De wereld laat ons alleen met de Israëlische wreedheid
Ahmed Hammad (72) Gepensioneerd leraar Engels
In 1948 vielen de zionistische troepen ons dorp aan. Hulayqat, hier 12 mijl vandaan. Een paar dagen ervoor hadden ze een slachting aangericht in de buurt. De mensen in ons dorp waren bang en vertrokken. Tijdens de vlucht kwamen we onder vuur te liggen. Mijn moeder met haar acht kinderen. Ik was de jongste, twee jaar, ze probeerde mij te beschermen. Toen het stof was neergedaald bleken al haar andere kinderen dood. Mijn moeder kwam in een militair hospitaal terecht, ik ging met mijn tante van dorp tot dorp. Vier maanden laten bereikten we Gaza.
Ik ken de echte betekenis van het woord armoede. Ik at gras. Ik raapte dierenpoep op om aan boeren te verkopen. Dag na dag werd mijn besluit sterker om later iemand te worden. Met mijn eerste salaris als leraar rende ik naar huis om moeder te vertellen: dit is het eerste fruit van de boom die je hebt geplant. Ze gooide het geld op de grond. "Ik heb je niet grootgebracht om geld, maar om mij familie te brengen." Ze wilde dat ik trouwde, kinderen kreeg. Ik heb vijf dochters en drie zonen gekregen, evenveel als mijn moeder. Ze hebben hun namen. Ik heb 27 kleinkinderen en die vertel ik dit verhaal. Ik wil dat ze nooit vergeten. Ik weet wat Palestijns lijden is, daarom kom ik hier. Helaas laat de wereld ons alleen met de Israëlische wreedheid.
Tekst loopt door onder de foto
In de nacht is het hier behoorlijk eng
Mahmoud Oudih (24) IT-studie net afgerond
We zouden hier alleen overdag zijn, maar je kan jongeren niet tegenhouden naar de grens te gaan, ook al is er geen demonstratie. De eerste nacht was er al traangas, dus nu zijn we hier 24 uur in het kamp aanwezig. Ik ben hier nu acht dagen, ben alleen even naar huis geweest om me te verkleden. In de nacht is het behoorlijk eng. Het is compleet donker, Israël laat een drone vlak boven ons vliegen en stuurt soms getrainde honden. Die hebben cameraatjes om hun nek.
Ik ben hier als vrijwilliger voor de Eerste Hulp. Nee, het is niet de eerste keer dat ik gewonden zie. Tijdens de laatste oorlog hielp ik ook, toen moesten we tussen de dode lichamen in Khuza lopen.
Dat we een tekort aan alles hebben draagt ertoe bij dat ik wil helpen. We drenken watten in parfum en stoppen ze in een leeg plastic waterflesje. Bij traangas gebruiken we soms ui. Ik wil graag iets vragen aan de ziekenhuizen in Nederland. Het gaat niet om geld. We hebben vooral verband nodig, alcohol en zoutoplossing.
Mijn grootouders komen uit Jaffo, nu in Israël. Iedereen hier heeft de ambitie om ooit terug te gaan. Ik weet niet wat de uitkomst van dit protest is. Ik ben niet van de politiek, ik doe humanitair werk.
Lees ook: Juichvideo van Israëlische soldaten die Palestijn neerschieten leidt tot ophef
Het Israëlische leger onderzoekt een video waarop te zien is hoe Israëlische soldaten juichen nadat ze een Palestijn neerschieten die - zo te zien ongewapend - op een grenshek afloopt.