De drugstoevoer uit productielanden als Colombia is toegenomen en daarmee ook de mogelijkheid om geld te verdienen, stelt Thomas Aling van de Nationale Recherche. "En als de vraag blijft komen, blijft het aanbod komen", zegt hij. Daarom zouden drugsgebruikers zich bewuster moeten worden van het criminele circuit dat de drugs verschaft.
Bij dit criminele circuit kan gedacht worden aan de reeks liquidaties in Amsterdam rond de 'mocro-maffia’. Zo werd in januari de de 29-jarige Anass el Ajjoudi, een bekende van de politie en justitie, doodgeschoten in Amsterdam Zuid. "Men ziet de liquidaties en denkt: "Och wat erg allemaal", maar wanneer ze dan zelf een pil slikken lijken ze dat erge toch te zijn vergeten", stelt Aling.
Ook worden regelmatig vondsten gedaan van drugsafval in natuurgebieden. Begin april werd drugsafval aangetroffen op vijf verschillende locaties in de regio Weert en Nederweert in Limburg. "We vinden het ook vervelend wanneer een natuurgebied wordt verwoest door het lozen van drugsafval”, vertelt Aling. Daarom moet de drugsgebruiker zich volgens de politie bewust gaan worden van wat er “achter zijn pil zit”.
Akelig
Shamiro van der Geld, nachtburgemeester van Amsterdam, is van mening dat drugsgebruikers niet zo onverschillig zijn over wat "achter een pil zit" als wordt geschetst: "Het belletje met je dealer is niet bellen met je beste vriend." De transacties zijn akelig, stelt Van der Geld, en kopers weten niet met wie of wat ze te maken hebben.
"Dit is het enige stukje drugswereld wat men mee krijgt en het liefst niets te maken mee wilt hebben."
"Ik vind het jammer dat op deze manier de vinger wordt gewezen naar het nachtleven", zegt Van der Geld. "Het nachtleven zal veel meer hebben aan samenwerking tussen politie en gebruiker, in plaats van dat wij een boetekleed omgedaan krijgen."
Boetekleed
Is het terecht om de gebruiker een 'boetekleed’ om te doen? Technisch gezien klopt het, stelt Toine Spapens, hoogleraar Criminologie aan de Universiteit Tilburg. "Die markt kan alleen bestaan als mensen het product willen kopen."
"Een jaar of vijftien geleden was een van de redenen dat de productie van XTC afnam, het feit dat het middel een stuk minder populair was geworden. Die trend lijkt nu echter weer om te keren", legt Spapens uit.
Samenwerking
"Je moet het met gebruikers hebben over de achtergrond van drugs, maar het is natuurlijk veel te kort door de bocht om de gebruiker verantwoordelijk te houden voor bijvoorbeeld de liquidaties, stelt Luuk Olsthoorn van het Centrum Criminaliteitspreventie en Veiligheid. "De gebruiker kan wel een onderdeel zijn van een oplossing voor drugscriminaliteit".
"De sleutel ligt in een samenwerking", voegt Olsthoorn toe. Die samenwerking is voor zowel recherchewoordvoerder Aling als nachtburgemeester Van der Geld van groot belang in de strijd tegen drugscriminaliteit.
Het mogelijk maken van samenwerking is dan ook waar het werk van een nachtburgemeester uit bestaat, legt Van der Geld uit. "Ik ben vooral een bruggenbouwer. Ik zou heel goed met het publiek of met clubs kunnen praten. Ik kan dan informatie verschaffen en zou zo ook de politie kunnen helpen."
Educatie
Van der Geld wil deze informatie bijvoorbeeld verschaffen door drugseducatie. Hij ziet hoe nummers als Drank en drugs van Lil' Kleine jongeren vroeg in aanraking brengen met drugs en vindt het daarom belangrijk dat mensen op tijd een realistisch beeld krijgen van het product.
Deze bewustwording vindt de politie cruciaal. Politiewoordvoerder Aling vergelijkt het met het eten van vlees. "Als je een kippentransport op de snelweg ziet, met allemaal op elkaar gepropte dieren en veren die uit de spijlen steken, kan je je afvragen of je minder kip moet gaan eten".
Nachtburgemeester Van der Geld vindt dat een mooie vergelijking. "Gelukkig heb je ook een biologische optie als het gaat om vlees en dat kun je ook doortrekken naar drugs. Daarbij pleit ik voor legalisering, zodat je de misdaad weghaalt en je ook een gezonder product kan maken."
Legalisering
Van der Geld is dus een voorstander van de legalisering van bepaalde drugs. Het zou ook de eerdergenoemde samenwerking kunnen vergemakkelijken. "Doordat het in de illegaliteit is spreken mensen er ook niet graag over, maar ik heb wel het gevoel dat mensen hier een stap in willen maken."
Door legalisering van een product verdwijnt de markt voor de georganiseerde misdaad, legt hoogleraar Spapens uit. "Maar daar zitten ook weer allerlei andere haken en ogen aan, zoals negatieve gezondheidseffecten. En of je er zo blij mee moet zijn dat 'Big Pharma' dan die markt gaat overnemen weet ik ook nog niet zo net."
Olsthoorn van het CCV vraagt zich af of legalisering de criminaliteit eigenlijk wel zou raken. "Bijvoorbeeld hennepteelt en XTC, dat wordt ook door criminelen geëxporteerd. Je zou legalisering dan op grotere schaal moeten afspreken, zoals de EU of wereldwijd."
Export
De drugsexport die Olsthoorn noemt is voor hoogleraar Spapens een reden om te betwijfelen of een verantwoordelijkheidsgevoel van de Nederlandse drugsgebruiker een verschil zou kunnen maken.
"We moeten niet vergeten dat het overgrote deel van de drugs die we zelf produceren of importeren weer verder gaan naar andere landen. Als alleen de Nederlandse gebruikers massaal de drugs eraan zouden geven, heeft dat op de criminaliteit hier nog niet zoveel effect", legt hij uit.
Straffen
Nog een probleem dat opkomt bij de aanpak van drugscriminaliteit, is volgens Spapens de huidige strafmaat. "Als er maar genoeg winst tegenover staat is er altijd wel iemand die het wil proberen en als ze al na een paar jaar weer terugkomen uit de gevangenis, kunnen ze vaak moeiteloos hun rol weer oppakken. Stoppen doen ze niet."
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft dinsdag op een internationale politietop in Rotterdam wel laten weten hogere straffen te gaan eisen tegen drugscriminelen. Zo werden in februari straffen tot 12 jaar geëist tegen de hoofdverdachten van een drugsbende die actief een partyverhuurbedrijf als dekmantel gebruikte.
Spapens zegt dat dit soort straffen wel verschillen kunnen maken. "In twaalf jaar is de wereld behoorlijk veranderd en lange straffen zijn wel goed om de netwerken rondom criminele kopstukken te verstoren."
Afzuigkap
Dit verstoren van criminele netwerken is een streven van de politie en het CCV, legt Olsthoorn uit. Door op zoek te gaan naar onmisbare personen kan de drugsproductie namelijk worden gedwarsboomd.
"Bij hennepteelt is de aandacht komen te liggen op elektriciens die de kwekerijen aanleggen. Bij synthetische drugs is dat de laborant die het product maakt. Je gaat op zoek naar de onmisbare personen."
Naast dit "persoonsgericht arresteren" kan de productie ook verstoord worden door de aanschaf te vermoeilijken van grondstoffen of machines. Je kan bijvoorbeeld bepaalde stoffen verbieden, of verdachte transacties in de gaten houden, vertelt Olsthoorn. "Als iemand met een pillenmachine of industriële afzuigkap naar huis gaat, kan dat een signaal zijn."
Het CCV doet ook nog aan criminaliteitspreventie, door bijvoorbeeld agrariërs op informatieavonden voor te lichten over zorgvuldigheid bij het verhuren van hun schuren. Zo kan worden voorkomen dat drugsproducenten een plek vinden waar ze laboratoria of kwekerijen kunnen inrichten.
Verantwoordelijkheid
Is het terecht om de drugsgebruiker te vragen verantwoordelijkheid te nemen voor zijn bijdrage aan georganiseerde misdaad? Het is niet te ontkennen dat de vrager van een product zorgt voor een aanbod, maar zoals Toine Spapens zegt maakt het stoppen van de Nederlandse vraag naar drugs geen einde aan de criminaliteit. Dan blijft een buitenlandse vraag over waar op ingespeeld kan worden.
Meerdere partijen proberen bij te dragen aan een oplossing voor drugsproblematiek, en als die de verantwoordelijkheid delen, kan er een heel eind gekomen worden, zo lijkt de algehele mening. De politie kan de gebruiker vragen bewust te zijn van de gevolgen van gebruik, maar heeft zelf nog altijd de taak om, zoals Aling het zegt, de "boeven te vangen".