Europees parlement spreekt zich uit over mogelijke straf voor ‘probleemkind’ Orbán

Wat moet Europa aan met Viktor Orbán? Al jaren ergeren veel Europese politici zich aan de Hongaarse premier, omdat hij volgens hen inspeelt op antisemitische en xenofobe sentimenten, Brussel als vijand beschouwt en Poetin en Erdogan als vrienden. Het Europees parlement komt vandaag met de uitslag van een onderzoek. Valt dit negatief uit voor Orbán, en daar ziet het naar uit, dan kan hij op de strafbank belanden en op termijn zelfs worden geëxcommuniceerd.

Het onderzoek is uitgevoerd door Judith Sargentini, Europarlementariër voor GroenLinks. Als haar conclusie is dat in Hongarije democratie en rechtsstaat structureel worden bedreigd, dan zal zij het parlement voorstellen Artikel 7 van het Europees verdrag in werking te stellen. Dat voorziet in een zware strafprocedure, die zou kunnen uitmonden in het intrekken van het Hongaarse stemrecht in de Europese Unie. Een vorm van excommunicatie dus.

Orbáns critici hebben steeds minder geduld met hem. Al snel nadat hij in 2010 aan de macht was gekomen, begon het te schuren met tal van zijn collega-politici in Europa. Van centrumpoliticus ontwikkelde hij zich tot een rechtse nationalist. Hij beknotte de persvrijheid, wijzigde de kieswet en morrelde aan de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de centrale bank. Allemaal in zijn streven naar wat hij noemt een ‘niet-liberale democratie’. Anderen spreken van een electorale autocratie, waarbij via gemanipuleerde verkiezingen een sterke leider wordt gekozen.

Het systeem werkt, want Orbán en zijn Fidesz-partij wonnen in de verkiezingen van zondag voor de derde achtereenvolgende maal een tweederdemeerderheid. Het geeft hem de mogelijkheid via grondwetswijzigingen zijn machtsbasis verder te versterken. Dit, plus het feit dat Orbán met campagneposters stemming maakte tegen migranten en de joodse financier George Soros, heeft zijn critici alleen maar meer gefrustreerd. Voor hen is Orbán het gezicht van een weg die Europa niet moet inslaan.

Er wordt sterk gekeken naar de Europese Volkspartij. In de EVP zijn de Europese christendemocraten verenigd, waaronder ook Fidesz. Volgens Guy Verhofstadt, de Belgische voorman van de Europese liberalen, moet de EVP Orbán niet langer tolereren. De partij heeft tot nu toe echter alle druk om met hem te breken weerstaan.

Esther de Lange, lid van de EVP-fractie namens het CDA, is al jaren een fel criticus van Orbán. ‘Het probleemkind van het gezin’, noemt ze hem. ‘Aan de posters tegen Soros en de vluchtelingen hangt een geurtje waar ik naar van word. Het ruikt naar een donkerbruin verleden van Europa.’ Samen met fractieleden uit de Benelux en de Scandinavische landen spreekt zij harde taal.

Er is ook een andere groep in de EVP, onder wie menig Duitse christendemocraat, die meent dat als je Orbán laat vertrekken, je iedere greep op hem verliest en hij helemaal afdrijft naar extreemrechts. De Lange: ‘Die groep heeft ook een beetje gelijk.’

Zij wijst op het patroon van de afgelopen jaren. ‘Op een gegeven moment zei hij de doodstraf te zullen invoeren. Daarvan hebben we met een groot aantal delegaties (binnen de EVP) gezegd: dat is niet waarvoor wij staan in Europa. Als hij dat doet, moet hij weg. Hij begrijpt dan dat dit een rode lijn is en krabbelt terug. Je zag dat ook met de Central European University (de buitenlandse universiteit die Orbán wilde sluiten, red.). Met de Benelux-delegaties protesteerden wij daartegen. Ook daar krabbelde hij terug.’

Ondanks zijn ideologische en soms giftige retoriek zit er dus kennelijk een pragmatische kant aan Orbán. Maar het kost ‘bloed, zweet en tranen’, zegt De Lange. Ze verwijst met instemming naar EVP-fractieleider Manfred Weber, een Beierse CSU’er, die de Hongaar feliciteerde met de verkiezingszege maar voor alle zekerheid eraan toevoegde: ‘Viktor Orbán moet de rode lijnen respecteren die de EVP trekt inzake de Europese waarden. Anders wordt hij uit de EVP gezet.’

Weber en De Lange trekken ‘rode lijnen’. Normaal zijn die er om Poetin en Assad in het gareel te houden, in Europa zijn ze voor Orbán. De vraag is of alle dreigementen met straf zullen helpen. Een hoge functionaris van de Europese Commissie is optimistisch. Hij zegt dat Orbán binnenskamers het signaal heeft afgegeven dat hij zal blijven ageren tegen Soros, maar in is voor een compromis met kanselier Merkel over migratie dat een tussenweg vindt tussen merkeliaanse menselijkheid en orbanistische strengheid.

De EVP zou zo de twee kanten van het electoraat willen bedienen in het streven de grootste partij te blijven in de Europese verkiezingen van volgend jaar. Christendemocratisch pragmatisme ten top. De thema’s die in Hongarije speelden, spelen ook bij ons. Migratie, veiligheid, tradities, christelijk erfgoed. Daar is an sich niets mis mee. Het gaat om de manier waarop, meent De Lange.