Ollongren ziet ook oppositie worstelen met referendum
Het kabinet heeft de inlichtingenwet aangepast na het ‘nee’ bij het referendum. ‘Een wassen neus’, oordeelt een deel van de oppositie, maar minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren gaf geen krimp.
‘Het referendum is als kleefkruid voor minister Ollongren,’ merkte SP-Kamerlid Ronald van Raak dinsdag op tijdens het Tweede Kamerdebat over de uitslag van de volksraadpleging over de nieuwe inlichtingenwet. ‘Hoe meer ze probeert er vanaf te komen, hoe harder het blijft plakken.’
Daar lijkt het voorlopig wel op. Het referendum over de Wet op de Inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) had eigenlijk een comfortabel ‘ja’ moeten opleveren voor het kabinet. In het app-groepje van D66 ging een paar dagen voor de stemming nog het heugelijke bericht rond dat het voor-kamp volgens de peilingen met een marge van 10 procent zou winnen.
Ollongren had bij die uitkomst dinsdag heel wat makkelijker in de Kamer gestaan. Nu moest ze weer uitleggen waarom de Wiv wél beter is geworden door de aanpassingen als gevolg van het ‘nee’, terwijl ze toch nog steeds vindt dat het raadgevend referendum een ondeugdelijk instrument is dat dient te verdwijnen.
‘We hebben geconcludeerd dat er nog zorgen waren over de wet en het kabinet is daar aan tegemoet gekomen is,’ concludeerde Ollongren, nadat ze de vrijdag al aangekondigde extra waarborgen nog een keer had toegelicht. ‘Je zou kunnen beargumenteren dat er per saldo sprake is van een verbetering.’ De D66-bewindsvrouw moest op eieren lopen, omdat premier Rutte afgelopen vrijdag nog weigerde om te zeggen dat de wet is verbeterd - juist om nieuwe discussies over het nut van referenda te voorkomen.
Ollongren kwam er dinsdag mee weg, ook omdat de oppositie met haar eigen tegenstrijdigheden worstelde. Partijen als PVV, Forum voor Democratie en SP deden de zes aanpassingen van de Wiv dinsdag eensgezind af als ‘zes wassen neuzen’. ‘Het is boter-, boter-, boterzacht,’ meende bijvoorbeeld PVV’er Martin Bosma. ‘Het ‘nee’ is weer in de vuilnisbak gegooid,’ oordeelde SP’er Van Raak. Forum-voorman Thierry Baudet hekelde de nieuwe ‘inlegvel-toestanden’. 'De nee-stem wordt genegeerd, kom er gewoon voor uit.'
De kiezer heeft volgens Baudet en de andere critici ‘een schop na’ gekregen – net als eerder bij het Oekraïnereferendum in 2016 en het EU-referendum in 2005. Toch presenteerden dezelfde oppositieleden het raadgevend referendum dinsdag weer als ‘een feestje voor ons allemaal’ dat hoe dan ook moet blijven. De bevolking verdient blijkbaar ook in de toekomst de kans op een schop na.
Baudet heeft daarbij zijn zinnen gezet op de Eerste Kamer, die zich de komende weken nog moet buigen over de voorgestelde afschaffing . Hij riep de senatoren op om de plannen van Ollongren – ‘de sluipmoordenaar van de democratie’ – weg te stemmen.
PvdA-Kamerlid Attje Kuiken hoopt juist dat het kabinet zelf nog tot inkeer komt. ‘Er is nog tijd voor bezinning. Het raadgevend referendum werkt.’
Binnen de coalitie is desondanks weinig twijfel te bespeuren. Enkele uren voor het debat in de Kamer had D66-voorman Alexander Pechtold in de wandelgangen al duidelijk gemaakt dat een reanimatie van het raadgevend referendum er niet meer inzit. Door de afgelopen campagne is hij allerminst op andere gedachten gebracht.
Aan Ollongren dus de taak om ook de Eerste Kamer snel te overtuigen. Ondertussen is ze wel al uitgegroeid tot de favoriete boksbal van de oppositie. Zo moest de voormalige topambtenaar dinsdag ook weer veel vragen beantwoorden over een kritisch rapport van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) dat ze pas na het referendum naar de Kamer stuurde. Probeerde ze zo de uitslag te beïnvloeden? Ollongren bezwoer van niet. Ze moest eerst bij bevriende buitenlandse inlichtingendiensten nagaan of alle informatie uit het rapport wel gedeeld kon worden. Dat kostte nu eenmaal tijd.
Kuiken van de PvdA leek twijfels te houden over die uitleg. ‘Dat vind ik jammer’, zei Ollongren afgemeten, maar echt in de problemen kwam ze nooit. De vrouw die het raadgevend referendum moet afschaffen, is inmiddels wel wat gewend.