Richard Dawkins plant een atheïstisch offensief tegen de islam
De Britse evolutiebioloog Richard Dawkins hoeft niet op een dubbeltje te kijken. Met bestsellers waarin hij atheïsme aanprijst, verdient hij kapitalen. Daarom treurde hij niet over misgelopen royalties, toen hij op internet een illegale Arabische pdf ontdekte van zijn boek 'The God Delusion'.
Die bleek dertien miljoen maal te zijn gedownload, vertelde Dawkins aan de Britse krant The Guardian. Ineens zag hij kansen voor iets wat er nooit eerder echt is geweest: een intellectueel atheïstisch offensief tegen de islam. Eeuwenlang ging het debat tussen de westerse en islamitische wereld over de vraag welke godsdienst de beste was, islam of christendom. Religie als zodanig stond niet ter discussie. Christelijke en islamitische godgeleerden belaagden elkaar fel. Maar van hun gemeenschappelijke vijand, het atheïsme, hadden ze lange tijd weinig te duchten.
Agnosten en atheïsten waren er in beide kampen altijd wel, maar vroeger hielden die zich koest, want anders riskeerden ze hun leven, zoals de arts Adriaen Koerbagh. Hij pleitte voor een seculier Nederland. In 1669 crepeerde hij in een Amsterdams tuchthuis, waar hij hout moest raspen. De twintig jaar oude Schotse student Thomas Aikenhead eindigde in 1697, gadegeslagen door dominees, aan de galg wegens godloochening. In de moslimwereld kan vrijdenken zelfs nu nog fataal zijn.
Onverzoenlijk
Twee standpunten staan onverzoenlijk tegenover elkaar. Is de islam 'de oplossing' voor alle kwalen of is hij juist zelf het probleem, zoals Dawkins denkt?
Statistieken zijn er niet, maar dat mensen de islam verlaten, is zeker
Islamisten prediken het eerste. Hun boodschap sloeg lange tijd aan. Dat het slecht ging met de moslimwereld was geen wonder, betoogden ze. Want de dictators en de elite zondigden erop los. Daarom strafte God de moslims met militaire nederlagen en armoe. De zonde was aanwijsbaar: nachtclubs, drankmisbruik, hoererij. Arme, constant gekoeioneerde sloebers misten de intellectuele bagage om hun situatie sociologisch te verwoorden. Wel konden ze hun elitaire kwelgeesten confronteren met de meetlat van de godsdienst. De politieke islam speelde in op die onvrede, maar bekeerde niet alleen het armenhuis. Ook mensen uit de elite zelf 'zagen het licht'.
Bittere ervaringen met Iraanse ayatollah's, Algerijnse dorpenmoordenaars, Al-Qaida en IS zaaiden twijfel. Statistieken zijn er niet, maar dat mensen de islam verlaten, is zeker. Dawkins juicht dat toe. Die Arabische pdf bracht hem op een idee. Hij wil al zijn boeken gratis aanbieden op internet, in Arabisch, Farsi, Urdu en Bahasa Indonesia. Het in Washington gevestigde Center for Inquiry (CFI) wil nog dit jaar de vertaling van Dawkins' werken in die vier 'moslimtalen' voltooien.
Kan Dawkins' atheïsme de moslimwereld vooruit helpen? Kernprobleem daar is wrede willekeur. Talloze misstanden doen mensen hunkeren naar een haarlemmerolie die alle kwalen van de samenleving zal genezen, en wel meteen. Slaafse navolging van de westerse cultuur of juist totale verwerping daarvan, nationalisme, socialisme, liberalisme, kapitalisme, fascisme, democratie, politieke islam, revolutie, contrarevolutie, ze verkondigden elk hun eigen blijde boodschap, die van meet af aan de kiemen bevatte voor bittere teleurstelling.
Dawkins zal even hard falen als ook zijn verlichte atheïsme als het zoveelste A-merk belandt in de bijgelovige kwakzalf-apotheek van utopische 'wonderolies' en valse illusies. Alleen als hij die klip omzeilt, heeft zijn project op lange termijn misschien kans van slagen.
In de rubriek 'Minaret' bespiegelt arabist en oud-redacteur van Trouw Eildert Mulder de Arabische wereld. Eerdere afleveringen: trouw.nl/minaret.
Lees ook: Alleen in stilte kun je ex-moslim zijn
Nog altijd staat ongelovigen in sommige islamitische landen de doodstraf te wachten. Dat blijkt uit het jaarlijkse rapport Freedom for Thought van het Humanistisch Verbond.