Direct naar artikelinhoud

'De Nederlandse directheid is soms kwetsend voor buitenlandse studenten'

De ervaringen van Alvi Safira (19) uit Indonesië stroken niet met de verwachtingen die ze had.Beeld Sjaak Verboom

Buitenlandse studenten hebben last van stereotype denkpatronen en uitingen van hun Nederlandse medestudent. Dat brengt een enquête onder internationale studenten in Groningen aan het licht.

Of haar zicht alleen bestaat uit horizontale zwarte streepjes. En of ze geen rijst moet eten, als ze tijdens de lunch een broodje kaas tevoorschijn haalt. De internationale studente Alvi Safira (19) rolt met haar ogen als ze vertelt over de grapjes van haar Nederlandse medestudenten aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).

Door haar Aziatische uiterlijk - ze komt uit Indonesië - stuit de studente Economics and Business op allerlei vooroordelen. "Zonder dat ik nog maar een woord had gesproken ging men ervan uit dat ik Chinees was. Ik besefte meteen: hier zijn mensen geen diversiteit gewend."

Meer dan de helft van de niet-Europese deelnemers kreeg de afgelopen drie maanden te maken met negatief-stereotype opmerkingen van Nederlandse studiegenoten

Ook andere internationale studenten in Groningen melden last te hebben van stereotype denkpatronen en uitingen. De universiteitskrant hield deze maand een enquête onder ruim 300 internationale studenten. Meer dan de helft van de niet-Europese deelnemers kreeg de afgelopen drie maanden te maken met negatief-stereotype opmerkingen van Nederlandse studiegenoten. Onder studenten uit Europese landen was dat 42 procent. Zuid-Amerikaanse studenten ondervonden het meeste last: 67 procent.

Smakeloze grappen

De opmerkingen gaan van smakeloze nazigrapjes jegens Duitsers tot de vergelijking met de slecht Engels sprekende schoonmaakster Consuela ('I clean toilet') van Mexicaanse komaf uit de cartoonserie Family Guy. Toch ziet ruim de helft van de ondervraagde studenten geen gemene bedoelingen achter de grapjes.

"Het is eigen aan de mens om te stereotyperen en vaak zijn die negatief en onjuist", zegt Ernestine Gordijn, hoogleraar gedrags- en maatschappijwetenschappen aan de RUG. "Het is niet specifiek iets Gronings of Nederlands. Mensen die in de meerderheid zijn, zijn zich er niet van bewust dat ze hun eigen normen en waarden centraal stellen. Over alles wat daarvan afwijkt, hebben we al snel een oordeel klaar."

Nederlanders eigenen zich graag een bepaalde directheid toe. Maar zo stellen ze eigenlijk al: 'Ja, we zullen je waarschijnlijk kwetsen'
Alvi Safira, studente afkomstig uit Indonesië

'Progressief, modern, open-minded'. Dat is het beeld dat Alvi Safira aan Nederland verbond voor ze hierheen kwam. "De ervaring strookt niet met de verwachtingen", zegt ze verbitterd. "Wat ze beloven is een internationale campus met open mensen, en dan stuit je op zulke dingen. Nederlanders eigenen zich graag een bepaalde directheid toe. Maar zo stellen ze eigenlijk al: 'Ja, we zullen je waarschijnlijk kwetsen'."

Hoogleraar Gordijn: "We hebben in Nederland het idee dat we heel tolerant zijn. Zo zien mensen uit het buitenland ons ook. Totdat die hier komen wonen, en zich realiseren dat wij ook maar mensen zijn, met onze eigen vooroordelen."

Groningen internationaliseert

De mentaliteit die het onderzoek blootlegt steekt schril af bij de internationale koers die de universiteit vaart. Van de 30.000 studenten komen er dit jaar circa 6000 uit het buitenland. Een ruime verdubbeling sinds 2011. Het is snel gegaan, zegt Gordijn: "Groningen is niet meer het provinciale stadje van weleer. De mensen die hier wonen moeten daar natuurlijk ook in meegroeien."

Doordat het onderzoek online veelvuldig werd gedeeld, voelde rector Elmer Sterken zich genoodzaakt te reageren. In de universiteitskrant noemde hij de uitkomsten 'zorgwekkend'. Hij vreest dat de prestaties van studenten eronder zullen lijden. "Als het niet goed gaat met de inclusiviteit, dan gaat het niet goed met de universiteit." Toch neemt hij voorlopig geen maatregelen, behalve dat hij de discussie wil stimuleren. "Wij zijn geen politie, we kunnen gedrag van mensen niet afdwingen, dat is niet ons werk."

De universiteit moet zich meer roeren, vindt Gordijn. Naast bewustwording moet diversiteit nog hoger op de agenda. "De beste remedie hiervoor is mensen van verschillende culturen met elkaar in contact brengen", zegt ze. "Hoe diverser de universiteit, hoe minder dit een probleem is. Vanuit verschillende oogpunten naar mensen kijken is juist voor academici van groot belang."

'Mexicanen rijden echt niet allemaal ezel'

Alejandra Hernández (29) uit Mexico zit vijf jaar aan de universiteit en promoveert in de verouderingsbiologie.

"Ik vertelde dat er geen treinen rijden in Mexico. 'Dus je reist per ezel?', zei iemand, en alle omstanders lachten. Ik niet. Het is bot. En er waren meer rare opmerkingen: 'Oh je gaat naar Mexico, heb je daar wel internet?' Mexico-City is verdorie moderner dan de meeste Europese steden. Er zijn problemen, maar we leven niet in de Middeleeuwen. Een typisch Nederlands probleem? Raar gevoel voor humor, al gauw neerbuigend, én tegen Jan en alleman. Daar zijn velen zich niet van bewust. De vergelijking met Consuela. Of grapjes over de drugsoorlog. Dat getuigt van weinig inlevingsvermogen. In Mexico is bijna iedereen gelovig. Ze kijken soms neer op ongelovigen. Dan verdedig ik Nederlanders vurig. Ze zijn zo lief, zeg ik dan. Maar niets is perfect. Ik ben blij dat er nu aandacht voor is. We moeten die stereotypen uitbannen. Mexicanen zijn niet alleen schoonmaaksters met een raar accent of ezelrijders. Ik doe verdorie dezelfde studie als mijn collega's! Wij hebben niet altijd kans om te reizen dus ik kan me voorstellen dat we meer vooroordelen hebben. Maar Nederlanders reizen en zien allerlei culturen. Ik begrijp het echt niet."

Lees verder onder de foto

Alejandra HernándezBeeld Sjaak Verboom

'Je merkt de gevolgen van de slavernij'

Deyone Milana Guiseppe (30) uit Trinidad en Tobago is sinds 2006 in Nederland en volgt sinds twee jaar de opleiding minderheden en meertaligheid.

"Door mijn donkere huid denken medestudenten meteen dat ik uit Afrika kom. Als ik vertel dat ik uit de Caraïben kom, is het antwoord: 'Hmm, wat exotisch!' Een jongen zei me eens dat ik wel mooi was, voor een zwarte vrouw. Dat is voor mij puur racisme, alsof zwarte vrouwen over het algemeen lelijk zijn. Bij gesprekken voelt het alsof er een ongemakkelijke waarheid in de lucht hangt: dat ik zwart ben. Anders dan steden als Rotterdam en Amsterdam is Groningen heel wit, en niet zo divers. Wit is hier de norm. Daardoor voel ik me niet echt thuis en zelfs eenzaam in Groningen. Ik voel me buitengesloten. De universiteit wil diversiteit, maar dat is vooral vanuit commercieel oogpunt. Diversiteit is handelswaar geworden, het is mode om divers te zijn. Alleen doet de universiteit bitter weinig om die diversiteit op de campus te faciliteren. Ik denk niet dat het een Nederlands probleem is, het is een Europees probleem. Europa torst nog steeds de gevolgen van de eeuwenlange slavernij en kolonisatie. Dat was niet alleen een fysieke gebeurtenis, maar ook een mentale. Dat vergeet men weleens."

Lees verder onder de foto

Deyone Milana GuiseppeBeeld Sjaak Verboom

'Ze denken dat ik als Aziaat meegaand ben'

Rieza Aprianto (31) uit Indonesië promoveert in de biologie en woont zes jaar in Nederland.

"Ik had vanaf dag één door dat Nederlanders op een aparte manier omgaan met mensen van andere culturen. Ze zijn heel direct, en praten ongefilterd. Al is het soms niet gepast. Er worden grapjes gemaakt om mijn Aziatische uiterlijk. En als je het niet grappig vindt, is het jouw fout. De boodschap is: Dit is hoe we het hier doen - wen er maar aan, pas je maar aan. Maar het is ook subtieler. Ik ben Aziatisch, dus denken ze automatisch dat ik timide ben, niet veel praat, en heel meegaand ben. Terwijl daar niets van klopt. Ze zien me niet zoals ik echt ben. Het is gewoon een stereotypering vanwege mijn uiterlijk. Dat voel ik gewoon. Veel internationale studenten zitten hier niet lang, dus laten ze het overwaaien. Ze keren terug naar hun thuisland en vergeten het. Ik ben hier al zes jaar, en blijf nog even, dus ben ik meer betrokken, en wil ik er iets aan veranderen. Uiteindelijk hebben we geen keuze. Het is immers samen dat we kanker willen genezen."

Zie verder onder de foto

Rieza ApriantoBeeld Sjaak Verboom

Lees ook:

Een deel van de buitenlandse studenten blijft in ons land wonen na het afronden van hun studie, blijkt uit onderzoek van Nuffic: 'Buitenlandse student blijft vaker in Nederland hangen'.