Slikken of pinnen met cashloos openbaar vervoer
Een serie overvallen op buschauffeurs in 2016 is de aanleiding van vervoermaatschappij GVB om het contante geld uit alle voertuigen in het Amsterdamse openbaar vervoer te weren. Het zogenaamde cashloos betalen staat voor chauffeurs van alle vervoersorganisaties hoog op de prioriteitenlijst, al is GVB — vandaag introduceren zij cashloze trams in de hoofdstad — de eerste vervoerder die dit volledig toepast. Andere vervoerders willen wel, maar laten nog op zich wachten.
Tramlijn 26, rijdend van Amsterdam Centraal via de Piet Heintunnel richting de wijk IJburg met als eindstation de Pampuslaan op Haveneiland-Oost, heeft afgelopen december al de primeur. In de zogenaamde ‘IJtram’ is het al enkele maanden niet meer met contant geld te betalen.
Het is een bekende testlijn van vervoermaatschappij GVB. Vijf maanden eerder wordt op deze tram, als eerste in de regio, een pinautomaat in gebruik genomen. Al eerder, in maart 2017, is het de beurt aan de bussen om volledig cashvrij te gaan. Vandaag (maandag, red.) volgen de rest van alle trams en is het hele Amsterdamse openbaar vervoer volledig cashloos.
Volgens GVB-projectmanger Ruud Vermeulen had de invoering van een alternatief betaalmiddel voor bussen een hogere prioriteit dan voor de trams. “Voor de bussen was het veiligheidsprobleem prominenter,” zegt Vermeulen, verwijzend naar een serie overvallen uit begin 2016, voor GVB een directe aanleiding om over te gaan op cashloos betalen.
GVB-woordvoerder Manon Huisman licht toe: “Al eerder hadden we besloten dat we zo veel mogelijk voorverkoop van vervoerbewijzen willen stimuleren. Dit leidt namelijk tot minder oponthoud op de haltes en betere doorstroming van reizigers in onze voertuigen. De overvallen op de bus hebben deze ontwikkeling naar een cashloos OV versneld. Bij tram had de overgang naar cashloos overigens niets te maken met overvallen, maar was het voor ons een logische vervolgstap om geld van de wagen te krijgen.”
De overstap van contant betalen naar een cashloos systeem verloopt, volgens Vermeulen, zonder problemen. “Het is vooral een enorme opluchting voor het personeel, omdat met dit systeem het risico op een overval enorm afgenomen is, omdat er simpelweg geen geld meer te halen valt. Het is misschien even wennen voor reiziger, maar over het algemeen is er positief gereageerd. ”
Kort geding
In 2016, vlak na de komst van de eerste pinautomaten in de GVB-bussen, stuit de vervoerder wel op enige kritiek van jurist Pieter Vleeming. Met name voor toeristen en daklozen zou het volgens hem moeilijker worden om kaartjes bij de Amsterdamse buschauffeurs te kopen. Vleeming laat via de Amsterdamse omroep AT5 weten een kort geding aan te spannen tegen GVB, omdat er niet voldoende betaalmogelijkheden voor de bussen zouden zijn.
De tekst loopt hieronder door.
“Mijn standpunt is inmiddels gewijzigd,” zegt Vleeming nu. “Het bleek echter niet nodig, omdat GVB voldoende betaalmogelijkheden heeft. Ik had liever gezien dat het niet gebeurde, maar ik kan me ook goed voorstellen hoe ingrijpend een overval voor een buschauffeur moet zijn.”
Vleeming wijst er daarnaast op dat er mogelijk nog groepen zijn die minder goed met het nieuwe systeem overweg kunnen. “Er zijn nou eenmaal mensen die niet weten hoe ze met een OV-chipkaart overweg moeten en hebben moeilijkheden met bijvoorbeeld het opladen. Het zijn voornamelijk toeristen die niet weten hoe het werkt. Dat is misschien een probleem, maar het ene weegt niet op tegen het andere, vandaar dat het cashloos betalen toch wel goed is.”
Wat zonder pinpas?
GVB zegt zich bewust te zijn van de groep reizigers die wellicht geen pinpas hebben. “We willen door deze ontwikkeling geen groepen uitsluiten,” zegt Huisman. “Gedurende het project hebben we in goed overleg met de gemeente Amsterdam deze groepen benaderd en hen onder andere de mogelijkheid geboden om een OV-chipkaart aan te vragen. In de meeste gevallen is dat ook een voordeligere optie dan het kopen van een kaartje in het voertuig zelf.”
Daarnaast wijst GVB op het feit dat er altijd mogelijkheden zijn ook met cash een los kaartje te kopen, bijvoorbeeld bij een verkooppunt of bij sommige automaten op stations en haltes. “Reizigers die hun losse kaartje dus met klinkende munt willen betalen, kunnen dat blijven doen, alleen niet meer aan boord van de voertuigen. Aan boord van de voertuigen kunnen nog wel losse kaartjes worden gekocht, maar deze kunnen dus met pin of creditcard worden betaald.”
Automaten
Vervoermaatschappij GVB is niet de enige die al langere tijd bezig is om over te stappen op het cashloos betalen. Arriva en Connexxion zijn sinds begin dit jaar volledig cashvrij. Bij QBuzz, in Groningen en Drenthe, is het nog wel mogelijk om met contant geld te betalen. De Haagse vervoerder HTM laat in november vorig jaar weten vanaf de tweede helft van 2018 over te gaan tot cashloos betalen in trams.
“Wat je vaak hoort is dat met name reizigers bezwaar maken tegen het verdwijnen van contant geld in het openbaar vervoer,” zegt HTM-directielid Ernst Moeksis desgevraagd. “Dat lossen we in de trams op door automaten te gebruiken waarmee mensen met contant geld kunnen betalen. Die automaten zitten op slot en kunnen niet door de trambestuurder worden geopend, dus ook niet onder dwang. Daarmee verhogen we de veiligheid, omdat we van mening zijn dat contant geld onveilig is voor onze medewerkers.”
In de bussen, waar volgens Moeksis niet voldoende ruimte is voor de automaten, kan men in de toekomst wel slechts betalen met OV-chipkaart, pin-of creditcard. Een groot deel van de automaten is reeds aanwezig in de HTM-trans, bijvoorbeeld in die tussen Zoetermeer en Den Haag en in de Haagse stadstrams. Andere trams, met name oudere modellen, moeten nog worden uitgerust met de automaten.
Wachten
Chauffeurs en werknemersorganisatie FNV reageerden vorig jaar nog met verontwaardiging op het lange wachten op het cashloos betalen. Zo had de invoering van het systeem door HTM al in januari 2018 gerealiseerd moeten zijn. “Na een golf van overvallen op bussen in Amsterdam stonden we er juist op dat het cashloos betalen zo snel mogelijk zou worden ingevoerd,” laat het FNV weten aan het Algemeen Dagblad.
“Op dit moment zijn we druk bezig met de invoering van het cashloos betalen, maar het is niet zo dat we dat binnen een week hebben afgerond,” reageert Moeksis. “In december vorig jaar is het aanbestedingsproces van start gegaan. Zoals gezegd zijn er voor een aantal trams al automaten aanwezig. Voor in de bussen zijn we momenteel bezig met het testen van verschillende betaalautomaten, waarmee je uiteindelijk met pin- of creditcard kunt betalen.”
