Het zelfdodingspoeder komt er niet
Het is over en uit voor Coöperatie Laatste Wil (CLW), dat zelfdodingspoeder wil verspreiden onder haar leden. Gisteravond maakte bestuurslid Petra de Jong bekend dat de coöperatie voorlopig stopt omdat het Openbaar Ministerie een strafrechtelijk onderzoek instelt. Dat 'voorlopig' wordt snel permanent, denkt emeritus hoogleraar Peter Tak die zich al tientallen jaren verdiept in het strafrecht.
Als de coöperatie toch doorzet en het dodelijke Middel X gaat verspreiden, ziet hij geen enkele manier om te ontkomen aan vervolging wegens overtreding van artikel 294 uit het Wetboek van Strafrecht. Dat artikel gaat over hulp bij zelfdoding. “Dat is strafbaar, tenzij er wordt voldaan een diverse voorwaarden. Zo mag alleen een arts helpen hulp bieden bij zelfdoding. Ook moet er sprake zijn van een duidelijke wilsverklaring en uitzichtloos lijden. In totaal zijn er zes criteria die hulp straffeloos maken en daaraan moet je allemaal voldoen. De coöperatie komt niet eens tot één.”
CLW dacht via een ‘slinkse manier’ te ontkomen aan vervolging door niet zelf het dodelijke poeder in te kopen en te verspreiden, maar door bevoorrechte leden de bestelling te laten plaatsen. Dit lid zou vervolgens het poeder verspreiden onder de andere leden. Het enige dat het bestuur van CLW doet, is voorlichten, zo verdedigt de coöperatie zich.
Pa kan zonder het te weten van zijn kinderen een kop koffie krijgen met het dodelijke poeder
Een vreemde juridische constructie waar de rechter zo doorheen prikt, zegt Tak over de werkwijze. “Je vraagt je af welke jurist zij hebben geraadpleegd.”
Zwaarder geschut
Justitie beperkt het onderzoek niet tot strafbare hulp aan zelfdoding. Het richt zelfs zwaarder geschut op het bestuur van CLW en de inkopende leden: deelname aan een criminele organisatie. Stel dat de rechter de deelname bewezen acht, dan geven de bestuursleden leiding aan die criminele organisatie. “Daar staan hoge straffen op (tot acht jaar cel, red.)”, zegt Tak. “De inkopers zijn dan leden van de criminele organisatie. Ook dat leidt tot straffen, maar wel minder zwaar. De afnemers van het dodelijke poeder, de gewone leden, zijn niet strafbaar. Het poeder zelf is namelijk niet illegaal.”
Het poeder is dan ook eenvoudig verkrijgbaar, zo bleek vorige maand nadat de 19-jarige Ximena een einde aan haar leven maakte. Het poeder dat zij gebruikte is vermoedelijk hetzelfde als CLW onder haar leden wil verspreiden. Toen de zelfdoding van het meisje in de publiciteit kwam, ging Tak zelf achter de computer zitten om te zien of hij het middel kon bestellen. Hij had er maar een paar muisklikken voor nodig.
Maar waarom zou je, vraagt Tak zich af. Wie zich verdiept in manieren om op een pijnloze manier te sterven, zal op talloze mogelijkheden stuiten. In boeken van psychiater Boudewijn Chabot bijvoorbeeld.
Gevaren
CLW maakte vorig jaar september al bekend dat zij een zelfdodingspoeder zou gaan verspreiden. Het Openbaar Ministerie kwam nog niet in actie. Dat deed zij pas deze week toen bij de inkopers van CLW de eerste bestellingen binnenkwamen. Als ineens alle 23.000 leden van CLW dodelijk poeder in huis hebben, kan dat tot gevaarlijke situatie leiden. Ja, een beetje alsof er tienduizenden vuurwapens in omloop komen, zegt Tak. Hij wijst op de gevaren van misbruik. Pa die op hoge leeftijd is en zich toch al niet lekker voelt kan zonder het te weten van zijn kinderen een kop koffie krijgen met het dodelijke poeder.
Dat ‘oncontroleerbare gevaar’ wil het OM voor zijn, zegt Tak. “Het OM kijkt ook een beetje naar de politiek”, zegt hij. “Hulp bij zelfdoding is een maatschappelijk interessante vraag. Het OM wil niet het voortouw nemen. Daarom komen zij pas in actie als het strafrecht in het geding is, zoals nu.”
Niet nodig
Wat Tak betreft is een organisatie als de Coöperatie Laatste Wil, dat dodelijke poeders verspreidt, in Nederland niet nodig. “Wij zijn wereldwijd voorlopers in euthanasie en hebben al een prima regeling, ook over voltooid leven. Zelfs als er geen sprake is van levensbedreigende kwalen kan de regionale toetsingscommissie akkoord gaan met hulp bij zelfdoding door een arts. Iemand die het wel heeft gezien omdat hij of zij incontinent is en doof en minder kan communiceren, zelfs daarvan zegt de toetsingscommissie: hulp bij zelfdoding moet kunnen.”
Als het levenseinde zo goed is geregeld in Nederland, vanwaar dan de grote vraag naar het dodelijke poeder? Volgens Tak komt die vraag van mensen met psychische problemen die geen gehoor vinden bij psychiaters omdat zij zeggen dat er nog genoeg behandelopties zijn terwijl de patiënt het daar niet mee eens is. “Daarnaast heb je de groep die een levenstestament heeft gemaakt maar de huisarts niet vertrouwt. Zij willen voor de zekerheid iets achter de hand hebben, ook voor het geval dat de wetgeving verandert.”
Wat vooraf ging
Coöperatie Laatste Wil maakte gisteren bekend voorlopig te stoppen met haar activiteiten. Het OM had daar deze week om gevraagd nu het een strafrechtelijk onderzoek start naar CLW. Vorige week maakte CLW bekend dat de eerste bestellingen voor het dodelijke Middel X binnen zijn. Dat CLW dit middel ging verspreiden, maakte de coöperatie vorig jaar september al bekend. CLW kwam eerder deze maand negatief in het nieuws door de zelfdoding van de 19-jarige Ximena . De ouders beschuldigde de coöperatie ervan dat hun dochter het dodelijke poeder had gevonden dankzij CLW .