In de kelder van de villa van Robert Mercer, de miljardair die nu in het nieuws is als financier van Cambridge Analytica, rijden modeltreintjes hun eindeloze rondjes. Het is niet zomaar een Fleischmann-baantje: het heeft 2,7 miljoen dollar gekost. Zelfs voor Mercer is dit blijkbaar wat veel: hij besluit in 2009 een rechtszaak aan te spannen tegen het bedrijf dat de baan heeft geïnstalleerd. De installateur zou hem voor twee miljoen dollar hebben opgelicht. Het tekent Mercer: een beetje wereldvreemd en altijd achterdochtig.

Die achterdocht manifesteert zich ook in Mercers omarming van wilde complottheorieën. Zo gelooft hij heilig in het verhaal dat de door hem verafschuwde Clintons samen met de CIA de spil zijn in een omvangrijke en geheim gehouden gewelddadige drugshandel die vanaf een vliegveld in Arkansas zou worden bestierd, zegt Mercers voormalige collega Nick Patterson in een vorig jaar gepubliceerd stuk in The New Yorker.

Dezelfde Patterson speelt een beslissende rol in de carrière van Mercer: hij haalt hem in 1993 over om te vertrekken bij IBM en in dienst te treden van Renaissance Technologies. Deze succesvolle investeringsmaatschappij staat bekend om haar voorliefde voor buitenbeentjes.

De nu 71-jarige Mercer - getrouwd, drie dochters - wordt tijdens een jeugdkamp gegrepen door de lol van het programmeren. Een computer heeft hij dan nog niet, hij schrijft schriften vol met code. Hij gaat wiskunde en natuurkunde studeren en behaalt een graad in de computerwetenschappen.

Bij IBM houdt hij zich tien jaar lang bezig met kunstmatige intelligentie, automatische vertalingen en spraakherkenning. Hij geniet de reputatie van een briljante en obsessieve computerwetenschapper. Volgens The New Yorker nam hij ooit zes maanden vrij om op een computer een compleet Spaans-Engels woordenboek over te tikken. Mercer geldt als een van de grondleggers van de technieken waarop moderne automatische vertaalprogramma's als Google Translate op zijn gebaseerd.

Buitenbeentje onder de buitenbeentjes

Bij Renaissance, waar hij te boek staat als het 'buitenbeentje onder de buitenbeentjes', zet hij zijn complexe voorspellende computermodellen in voor de financiële handel. Met uitstekende resultaten. Veel beter dan de combinatie mens/computer zijn Mercers autonoom opererende algoritmes in staat om te zien in welke bedrijven geïnvesteerd moet worden.

Ondanks zijn sociale onhandigheid wordt hij topman van Renaissance - en daarmee schatrijk. Mercer zet in toenemende mate zijn fortuin in voor zijn politieke overtuigingen, zonder overigens te bezuinigen op peperdure jachten. Mercer is een typische exponent van het libertarisme, zeker in zijn overtuiging dat de overheid zo klein mogelijk moet zijn. Hij besteedt miljoenen aan allerlei organisaties die de Republikeinen ondersteunen.

In 2011 ontmoet hij Andrew Breitbart, de oprichter van de gelijknamige rechtspopulistische nieuwssite. Hij is onder de indruk van Breitbarts streven de 'zwijgende meerderheid' een stem te geven en besluit in de site te investeren, waarna deze uitgroeit van margeblog tot de invloedrijke site die het nu is. Na het overlijden van zijn naamgever komt Steve Bannon hier aan het roer te staan, de latere campagneleider van Donald Trump.

Minstens zo belangrijk is de miljoeneninvestering door Mercer in Cambridge Analytica. Hier komt alles samen: het inzetten van data en algoritmes om zo de publieke opinie verregaand te beïnvloeden. Door deze miljoeneninjecties staat Mercer te boek als politiek invloedrijk. Zijn scherpe intellect onderscheidt hem van de doorsnee-donateur. 'In de politiek is de geldman doorgaans de domste persoon in de kamer. Bij Mercer geldt het tegenovergestelde', zegt Cambridge Analytica-klokkenluider Christopher Wylie tegen The Guardian.

In 2017 neemt Mercer afscheid als topman van Renaissance. Enigszins verbitterd schrijft hij aan zijn collega's: 'Het afgelopen jaar heb ik veel kritiek gehad in de media. Van de vele kwalijke dingen die over me zijn geschreven, is de weerzinwekkendste voor mij de aanduiding dat ik een aanhanger van de superioriteit van het blanke ras zou zijn.' Via zijn dochter Rebekah blijft Mercer ondertussen aan de touwtjes trekken. Als Bannon met Trump breekt, keren de Mercers zich tegen Bannon. Niet veel later vertrekt Bannon bij Breitbart.

Opnieuw is duidelijk geworden dat de Trump-campagne op een sluwe manier heeft gebruikgemaakt van Facebook om de emoties van miljoenen Amerikaanse kiezers te beïnvloeden. Facebook heeft lange tijd gedaan of zijn neus bloedde.