Waarom moet je voor/tegen de 'sleepwet' stemmen?

Het gaat om een raadgevend referendum over de nieuwe wet, die in principe op 1 mei in moet gaan. Dat wil zeggen dat de uitkomst een advies is en niet bindend. Regering en parlement zijn niet verplicht de uitslag te volgen.

Het raadgevend referendum is een initiatief van Marlou Gijzens, Joran van Apeldoorn, Tijn de Vos, Luca van der Kamp en Nina Boelsums, vijf bezorgde studenten van de Universiteit van Amsterdam. 

Nadat het tv-programma Zondag met Lubach vorig jaar aandacht had besteed aan het referendum, ging het hard met de handtekeningen.

De wet maakt het mogelijk dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) grote hoeveelheden internetverkeer via de kabel aftappen.

Critici noemen de Wiv de sleepwet, en beweren dat door de wet de privacy van burgers wordt geschonden. Voorstanders betogen juist dat de Wiv nodig is om Nederland beter te beschermen. 

De argumenten van voor- en tegenstanders op een rij:

Voor: Rob Bertholee, hoofd van de geheime dienst AIVD

"Kijk eens wat bijvoorbeeld Facebook, Google, Twitter en Tinder allemaal over je weten en vraag je af of je je zorgen maakt over de juiste zaken," zegt Rob Bertholee, hoofd van de geheime dienst AIVD. 

Hij snapt de zorgen over de Wiv en wil de zorgen en ongemakken niet bagatelliseren, maar de nieuwe wet is nodig, vindt Bertholee. 

"De huidige wet dateert uit 2002 en is door alle nieuwe en complexere communicatiemiddelen hopeloos achterhaald. We kunnen nu op veel meer manieren met elkaar communiceren: mobiel, via data, IP, internet, versleutelde communicatie. De hoeveelheid data die per seconde wordt uitgewisseld, is ontstellend toegenomen."

"Uit die grote brij informatie moeten we risico's en dreiging achterhalen. De nieuwe wet helpt ons hierbij. De bevoegdheden zijn wel ruimer, maar de uitvoering ervan ligt aan strikte banden."

Bertholee vindt dat mensen de AIVD en de overheid moeten vertrouwen. "Ik proef vooral een wantrouwen naar de overheid, terwijl mensen wel blind varen op bedrijven die commercie als belang hebben."

"Zo is de privacy van honderden miljoenen mensen in handen van grote bedrijven als Google en Facebook, die hun aandeelhouders tevreden moeten houden. Hun beleid is ondoorzichtig. Dat is veel erger dan de democratisch gecontroleerde geheime diensten, die ook nog eens strikt gebonden zijn aan regels."

Tegen: groep onderzoekers, wetenschappers en deskundigen

Wanneer door de nieuwe Wiv op grote schaal data van burgers worden verzameld en bewaard, groeit het risico op hacks, waardoor gevoelige gegevens op straat kunnen komen te liggen.

Daarvoor waarschuwt een groep van ruim dertig cybersecurity-onderzoekers, computerwetenschappers en veiligheidsdeskundigen in een open brief.

Zeker als data worden gedeeld met Amerikaanse en Britse veiligheidsdiensten is het risico groot, zeggen de ondertekenaars: "Beide landen hebben een rijke geschiedenis van datalekken bij de overheid."

Ook vragen ze zich af of het gebruiken van het 'sleepnet' wel zo effectief is in de strijd tegen terrorisme. Met grootschalige datavergaring worden 'lone wolves' er niet uitgepikt. Ook blijkt achteraf vaak dat aanslagplegers allang bekend waren bij geheime diensten, aldus de deskundigen.

Onder de ondertekenaars van het stuk zijn de hoogleraren Herbert Bos (VU Amsterdam), Eleni Kosta (Tilburg University), Tanja Lange en Jan Smits (TU Eindhoven).

Voor: minister Kajsa Ollongren

Onschuldige Nederlanders hoeven zich écht geen zorgen te maken over de nieuwe inlichtingenwet, zegt minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken. 

De extra bevoegdheden zijn volgens haar wel degelijk nodig. "Nederland kent dreiging: terrorisme, economische spionage, digitale aanvallen. De technologie is enorm veranderd sinds 2002. In die tijd was internet nog maar net in opkomst."

"De diensten mogen ongericht informatie uit de lucht halen en dat doen ze, maar nu gaat alle informatie via de kabel. Om smartphones en wifi-hotspots af te tappen is een moderne wet nodig."

De kiezer kan er volgens Ollongren op vertrouwen dat er geen misbruik wordt gemaakt van de Wiv. "Deze wet legt vast wanneer een dienst bijzondere bevoegd­heden mag inzetten. De minister en een onafhankelijke toetsingscommissie van twee rechters en een technisch specialist moeten eerst toestemming geven. Die commissie is een extra slot op de deur, een extra garantie dat de dienst zijn werk goed doet."

Lees het interview met Ollongren: 'Heb vertrouwen, bij dreiging is aftappen nodig'

Tegen: Hans de Zwart, directeur van Bits of Freedom

Onze regering miskent het gevaar van het geven van verregaande bevoegdheden aan de geheime diensten, schreef Bits of Freedom-directeur Hans de Zwart deze maand in een opiniestuk in Het Parool. 

Er zijn volgens hem vijf punten die écht beter moeten in de Wiv: 

1. Het sleepnet moet uit de wet. 'Niemand weet zeker of het wel gaat werken en de noodzakelijkheid is nog nooit aangetoond.'

2. Het is absurd dat de diensten gegevens mogen uitwisselen met andere landen zonder dat ze daarbij weten wat er uitgewisseld wordt.

3. De diensten kunnen via meewerkende organisaties direct toegang krijgen tot grote hoeveelheden persoonsgegevens. 

4. Het is onverstandig dat de diensten gebruik mogen maken van 'zero-days', onbekende kwetsbaarheden in software. 

5. Het toezicht moet beter. 'Als de diensten zich niet aan de regels blijken te houden, moet de CTIVD ze meteen kunnen stoppen. Dat kan nu niet.'

Lees zijn opiniestuk: 'De sleepwet schiet doel voorbij: stem tegen'

En de rest: Amnesty International, Sybrand Buma

Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International "sluit de wet niet uit dat informatie wordt gedeeld met repressieve regimes".

Het gevaar bestaat dat samenwerking met buitenlandse geheime diensten leidt tot schending van mensenrechten. "Het werk en leven van activisten, journalisten en oppositieleden kunnen zodoende door het handelen van Nederland in gevaar komen."

Sybrand Buma zei eerder dat hij wil "dat die sleepwet doorgaat". In een interview met De Volkskrant zei de CDA-leider dat het kabinet de uitslag over het referendum zal negeren. "Hier ga ik uiteindelijk de keuze maken dat we dit referendum niet beschouwen als een echt referendum.''

Dat kwam hem op veel kritiek te staan, ook vanuit de coalitie. 

Tot slot zeggen enkele experts tegen Het Parool dat het referendum over de Wiv geen keuze is tussen veiligheid of privacy. Maar het dwingt wel tot nadenken over wat privacy betekent.