'Als mensen 'voor' stemmen uit angst voor terreur, dan hebben wij het niet goed gedaan'
ReferendumDat u woensdag in het stemhokje 'voor' of 'tegen' de Wet op de inlichtingendiensten mag stemmen, komt doordat vijf studenten afgelopen zomer in opstand kwamen tegen de gevestigde politiek. ,,Het is een beetje uit de hand gelopen.''
Cyril Rosman
Er staan dingen in die wet, waarvan wij denken: dat kán toch niet in Nederland
Marlou Gijzen
Marlou Gijzen zou het liefst haar stempas inlijsten en aan de muur hangen. ,,Maar dan kan ik niet stemmen.'' En Luca van der Kamp beseft waarschijnlijk woensdag pas, als hij in het stemhokje staat en met het rode potlood het 'tegen'-vakje inkleurt, dat het referendum echt is. ,,Het voelt nu nog zo onwerkelijk dat het allemaal gelukt is.''
Dat 13 miljoen Nederlanders zich woensdag voor of tegen de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten, beter bekend als 'de sleepwet', mogen uitspreken, komt door Gijzen (23), Van der Kamp (22) en drie medestudenten. De wet is vorig jaar zomer al goedgekeurd door de Tweede en de Eerste Kamer en leek zonder veel reuring dit jaar in werking te treden. Totdat Gijzen zich boos maakte. ,,Er waren veel gerenommeerde instellingen en organisaties die kritiek hadden en toch ging-ie gewoon door. Dat vond ik echt heel raar.'' Van der Kamp: ,,Er staan dingen in die wet, waarvan wij denken: dat kán toch niet in Nederland.''
Hun generatie leeft digitaal. Uit peilingen blijkt dat jongeren vaker tegen de wet zijn dan ouderen. Van der Kamp: ,,Wat je online doet en communiceert, kan heel intiem zijn. Dát aftappen is echt heel anders dan alleen een telefoongesprek.'' Ze studeerden Informatica (Luca) en wiskunde (Marlou) en volgen nu beiden een master Logica. Van der Kamp: ,,Een studie waarbij je nadenkt over de mogelijkheden van systemen en complexe problemen.'' Precies de dingen waar de nieuwe wet over gaat.
Met drie anderen startten ze een handtekeningenactie om een referendum op te zetten. Ze kregen steun van Amnesty International, GeenStijl en Arjen Lubach. De vijf vroegen de redactie van Zondag met Lubach afgelopen najaar of ze aandacht wilde besteden aan hun campagne. Ze kregen een sms'je terug: ,,Kijk zondagavond even naar de tv." Een paar dagen na de 'sleepwet'-uitzending waren de benodigde 300.000 handtekeningen binnen en was het referendum een feit. Van der Kamp, lachend: ,,Het is een beetje uit de hand gelopen.''
Het was ook het moment dat de Wiv voor het grote publiek opeens in 'een sleepwet' veranderde. Een frame, zeggen voorstanders van de wet, het wekt de suggestie dat de geheime diensten straks niets anders doen dan data van (onschuldige) Nederlanders binnenharken. De AIVD vindt het een onjuiste voorstelling van zaken: grootschalig data aftappen mag alleen als het past in een onderzoeksopdracht en is onderhevig aan strikte controles.
Waarom kozen jullie die term?
Van der Kamp: ,,Dat deden we heel bewust. Het laat zien waar we tegen zijn en het geeft ook aan dat we niet tegen de hele wet zijn. Al zijn er wel steeds meer onderdelen bij gekomen waar we tegen zijn.''
Gijzen: ,,Ik vind de informatie die de referendumcommissie geeft trouwens ook niet neutraal. Heb je gezien dat in hun brochure het rode potloodje veel dichter bij het vakje met 'voor' staat?''
Heb je gezien dat in hun brochure het rode potloodje veel dichter bij het vakje met 'voor' staat?
Marlou Gijzen
Wat is jullie grootste bezwaar?
Van der Kamp: ,,Het sleepnet natuurlijk. Maar ik ben er ook van geschrokken dat de AIVD straks onschuldige mensen of organisaties mag hacken alleen maar om via hen toegang te kunnen krijgen tot mensen die wel verdacht zijn."
Gijzen: ,,De AIVD kan straks ook automatisch toegang krijgen tot allerlei databanken, van de overheid maar ook daarbuiten. Dat vind ik echt een belangrijk ding."
Bij de diensten zeggen ze dat het lastig discussiëren is met mensen die standaard uitgaan van de kwaadwillendheid van de geheime dienst.
Van der Kamp: ,,Ik geloof wel dat de AIVD ons land veilig wil maken. Maar het gaat erom wat zij onder deze wet allemaal zóu kunnen. Niet alleen nu, maar ook over een paar jaar."
Gijzen: ,,Als zij willen dat wij hen vertrouwen, moeten zij ons ook vertrouwen. En dat blijkt niet uit deze wet."
Jullie wilden mensen bewustmaken van deze wet en de gevaren ervan. Is dat gelukt?
Van der Kamp: ,,Nou, het gaat ook wel om de tegenstem hoor. Want er moeten echt veel dingen aan de wet veranderen. Met alleen de reparatiewet van GroenLinks ben je er nog niet."
Gijzen: ,,Als je naar de peilingen kijkt, wordt de uitslag spannend. Ik vind zelf: als mensen straks 'voor' de wet hebben gestemd uit angst voor terreur, dan hebben wij het niet goed uitgelegd. Want veiligheid begint juist met privacy.''
