De geselecteerde studenten van het ROC in Utrecht in de zaal zijn een beetje zenuwachtig, zegt de opleidingsdirecteur. Ze weten dat Alexander Pechtold ieder moment kan binnenkomen om over het onderwijs te spreken.
De studenten kunnen vragen stellen aan de D66-leider in de vorm zoals we die kennen van het televisieprogramma College Tour.
Op Pechtolds verzoek staat Can’t stop the feeling van Justin Timberlake op zodra hij het zaaltje inloopt. "Dit is zo'n positief liedje. En die clip is ook leuk met die gewone mensen die zo aanstekelijk dansen", zegt de D66-leider tegen de kleine zestig aanwezigen als hij op een stoel op het podium is gaan zitten.
"Danst u zelf ook?", vraagt de gespreksleider. "Dat mag thuis niet", antwoordt Pechtold lachend.
D66
- Vorige verkiezingen: 807.179 stemmen (12,06 procent)
- Aantal zetels: 825
- Slechtste uitslag: Brunssum, Limburg (2,37 procent)
- Beste uitslag: Haren, Groningen (31,65 procent)
Schulp
De studenten moeten nog een beetje uit hun schulp kruipen, dus gaat het gesprek in eerste instantie tussen Pechtold, de gespreksleider en Mo, een jonge twintiger die studeert op het ROC en kandidaat gemeenteraadslid is voor D66 in Utrecht.
Mo, die voluit Mohammed heet, woont in Overvecht. Een Utrechtse buurt met veel problemen, maar hij noemt het zelf de mooiste wijk van Nederland. "Ik wil de armoede bestrijden en zorgen dat ieder kind een kans krijgt." Het zal erom spannen of Mo op een verkiesbare plek staat.
Na de wat algemene kost van Pechtold ("Ik ben zelf ook ooit begonnen in de lokale politiek", "Onze democratie is uitstekend geregeld", "Stemmen is je belangrijkste recht"), komen de eerste vragen uit de zaal langzaam op gang.
Zorgen
Sommige studenten vrezen dat ze straks moeilijk aan een baan komen omdat hoger opgeleiden in hun vijver vissen. "Ik wil niet dat als ik straks mijn MBO-diploma heb, mensen met een HBO-diploma mijn baan krijgen", zegt een bezorgde student.
"We hebben goede afspraken gemaakt over het MBO in het regeerakkoord", verzekert Pechtold. Bovendien, vervolgt hij, daalt de werkloosheid en wordt goed gekwalificeerd personeel steeds moeilijker om te vinden. "Bedrijven hebben jullie hartstikke hard nodig."
Een andere zorg van de MBO’ers zijn de stages bij het bedrijfsleven. Opleiding en praktijkervaring sluiten niet altijd op elkaar aan.
Ook de urennorm komt voorbij. Studenten houden bijna geen vrije tijd over, zeggen ze. Kan er niet worden geëxperimenteerd? Die ruimte is er wat Pechtold betreft wel. "De politieke behoefte tot controle leidt vaak tot een norm. Er moet juist vertrouwen zijn", zegt hij. Tegelijkertijd waarschuwt Pechtold voor "feestopleidingen" met te veel vrijblijvendheid.
Het zijn vooral zaken waarvan de studenten willen dat Pechtold ze in Den Haag aanstipt, terwijl er bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs ook zaken lokaal geregeld moeten worden. Of zoals Pechtold het zegt: "Lokaal gaat het om huisvesting van scholen, wij in Den Haag gaan over de salarissen."
Verlies
Voor D66 valt er veel te verliezen als er sec wordt vergleken met de resultaten van vier jaar geleden, de partij haalde toen niet eerder zoveel raadszetels. De hoofdprijs was de overwinning in Amsterdam, waar D66 na zestig jaar PvdA-dominantie het stokje overnam.
Ook in Utrecht werd D66 met afstand de grootste. De verwachtingen worden daarom wat getemperd. "Bij de vorige verkiezingen hadden we een perfect storm. We gaan echt wel wat inleveren", zegt D66-lijsttrekker in Utrecht Klaas Verschuure.
Vermoedelijk strijden D66 en GroenLinks voor de verkiezingswinst in de Domstad.
Utrecht is een progressieve stad, weet Pechtold. De stad loopt voorop wat betreft het klimaatbeleid en er is politieke wil om te experimenteren met de bijstand, het basisinkomen en de gereguleerde wietteelt.
Ook de manier van samenwerken bevalt de partijleider. "We zitten al acht jaar in de coalitie. Nu met de SP, VVD en GroenLinks. In Den Haag hebben we ogenschijnlijk weleens moeite om kleine verschillen te overbruggen, in Utrecht gaat dat al jaren goed."
Groen en duurzaam zit minder in de genen van D66
Linksaf?
De inzet voor de komende verkiezingen in Utrecht is wellicht of die balans tussen links en rechts blijft, of dat het college linksaf slaat.
GroenLinks maakt er geen geheim van dat die laatste optie de voorkeur heeft. "Als je verdere stappen wilt zetten op het gebied van milieu en duurzaamheid, is de VVD een blok aan je been", zegt GroenLinks-lijsttrekker Heleen de Boer. "De VVD is niet mijn eerste keuze."
Of de liberalen wel de eerste keuze zijn voor D66, laat lijsttrekker Verschuure nog even in het midden. Hij vindt het voorbarig om nu al sterke voorkeuren uit te spreken. "Je kunt niet nu al zeggen: ik wil alleen met links gaan besturen. Die luxe heb je niet. Straks zit je met vijf of zes partijen in het college, dan krijg je veel sneller gedoe."
Bij de VVD zien ze de bui al hangen als er straks geen rechtse partij meer in het college zit. "De stad groeit naar meer dan 400.000 inwoners. Dan heb je een breed gedragen coalitie nodig", zegt de lokale VVD-lijsttrekker Dimitri Gillissen.
De partij is geen fan van de milieuzones, want volgens een onderzoek van TNO dragen ze nauwelijks bij aan schonere lucht. De liberalen zien ook niets in het D66-voorstel dat je kunt bijverdienen in de bijstand. "Als je kunt bijklussen, kun je ook werken", zegt Gillissen. Het moet wat hem betreft gaan over wonen, economie en veiligheid.
Voordat GroenLinks überhaupt bestond, waren wij al met klimaat bezig
Terrasverwarming
Hoewel de verschillen tussen D66 en GroenLinks op het gebied van milieubeleid klein zijn en ze samen aan het roer staan van het duurzaambeleid in Utrecht, hebben beide partijen toch wat op elkaar aan te merken. Het is tenslotte campagnetijd.
De richting is hetzelfde, maar volgens GroenLinks willen zij doorgaan in een hoger tempo. De Boer: "Bij D66 zijn ze wel voorstander van windmolens, maar zodra omwonenden zich er negatief over uitspreken, krabbelen zij ook terug. Voor ons gaat op die momenten het algemeen belang voor."
De GroenLinks-lijsttrekker doelt op een besluit uit 2013 waarbij het plaatsen van windmolens werd afgeblazen na massaal bezwaar. De Boer: "Groen en duurzaam zit minder in de genen van D66."
"Volstrekte onzin", reageert Pechtold als hij wordt geconfronteerd met die uitspraak. "Voordat GroenLinks überhaupt bestond, waren wij al met Jan Terlouw via de Club van Rome met klimaatdoelen bezig."
Pechtold noemt beide partijen "idealistisch" als het om milieu gaat. "Maar de één wordt dogmatisch en de ander pragmatisch."
Voor de zekerheid zegt hij er nog achteraan dat van GroenLinks heel veel niet mag om het milieu te sparen. "Zelfs de terrasverwarmers moeten verboden worden. Ik vind terrasverwarming fantastisch, mits die op schone energie draait."
GroenLinks is inderdaad geen voorstander van de energieslurpende verhitters en zinspeelde in Utrecht acht jaar geleden op een verbod. Nu ziet de partij liever dekentjes voor de terrasbezoekers.
Tweedeling
Ook op onderwijs, het speerpunt van D66, hebben de democraten steken laten valken, vinden ze bij GroenLinks. De Boer somt op: "De aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt, het creëren van stageplekken, onderwijs voor alle niveaus."
Overigens is de kwaliteit van het onderwijs in Utrecht in orde, er staan bij de Onderwijsinspectie geen onvoldoendes genoteerd. Maar er wordt te weinig gelet op mogelijke risico’s, vindt De Boer.
"Leerlingen in Overvecht krijgen gemiddeld een lager schooladvies vergeleken met andere plekken in de stad. Er ontstaat een tweedeling. Je kunt er natuurlijk extra geld tegenaan gooien, maar het begint met het voeren van gesprekken op die scholen en het ontwikkelen van een visie. Dat is te weinig gebeurd."
Logischerwijs klinkt er vanuit de oppositie ook kritiek op de grootste bestuurderspartij in Utrecht. De vier coalitiepartijen in de raad, met D66 voorop, zouden de meeste vergaderingen eerst voorkoken waardoor er weinig tot geen ruimte meer overblijft voor voorstellen van andere partijen.
"Dat heeft niets met democratie te maken", zegt Cees Bos van de lokale tweemansfractie Stadsbelang Utrecht.
Verschuure zou er bovendien een arrogante stijl op na houden, vinden ze bij de partij. Maar dat verwijt wordt door Verschuure ferm weggewuifd. "Dat is echt het tegenovergestelde van wat ik bij andere oppositiepartijen hoor. Sommige van hun voorstellen hebben wij gewoon gesteund."
Campagne voer je niet thuis op de bank
Aandacht
Als Pechtold het grote ROC gebouw tegen het einde van de middag weer uitloopt, kijken studenten hem na en wordt hij her en der nageroepen. "Hey Pechtold! Ik ga op je stemmen. Doei!", roept iemand. Anderen steken een duim omhoog.
Het is de bekendheid die de lokale lijsttrekkers niet hebben. "Natuurlijk ben ik hier ook voor de aandacht", geeft hij toe. "Ik ken het fenomeen landelijke kopstukken al sinds ik zelf lokaal actief was. Ik was altijd heel blij als Hans van Mierlo of Els Borst ons ook eens een keer kwamen ondersteunen", herinnert Pechtold zich.
"Lokale afdelingen vinden het ook leuk om een zaaltje vol te krijgen. Campagne voer je niet thuis op de bank."
Lees hier onze eerdere reportages over PvdA, SP, Denk en GroenLinks