Wie stemt Denk? 'Wij zijn Turks en daar zijn we trots op'

Aan het hek van de Emir Sultan­moskee, een verzameling barakken van het Turkse Diyanet in Amsterdam-Noord, staat Numan Yilmaz met een stapel folders van Denk.

Normaal gesproken had hij, als gelovig buurtbewoner, binnen gezeten. Het is vrijdagmiddag en de gebedsdienst is net afgelopen. Mannen komen naar buiten - en een enkele vrouw.

Er worden handen geschud en handen gekust. Yilmaz, nummer 5 op
de lijst voor de gemeenteraad, begroet iedereen bij naam. De moskee­gangers wensen hem veel geluk. Ze zeggen trots op hem te zijn, op hem te zullen stemmen en vragen hoe ze dat moeten doen.

Er zijn ook mensen die de folder aan zich voorbij laten gaan. Ze weten het al: ze zullen Yilmaz volgende week hun stem geven. Hij bedankt ze: "Moge God jullie zegenen."

In een zaaltje naast de gebeds­ruimte mag Yilmaz, docent burgerschap aan het ROC Amsterdam en hoogstpersoonlijk geronseld door partijleider Tunahan Kuzu, de gelovigen toespreken. De sfeer is gemoedelijk, de voertaal Turks.

Vlag doorgeven
"Wij gaan ons best doen voor jullie," zegt Yilmaz. "Ons doel is om jullie geluid te laten horen. Kiezen voor andere partijen heeft geen zin. Kijk maar hoe ze stemmen over de Armeense kwestie. Maar mij kennen jullie."

En: "Ze willen dat we assimileren, maar dat gaan we niet doen. We hoeven niet te kiezen, wij hoeven onze roots niet te vergeten. Wij zijn Turks en daar zijn we trots op. Wij blijven onze vlag doorgeven. Wij hebben een vaderlandsliefde die andere culturen niet hebben."

Applaus.

Zijn vrouw Betül vult aan: "Wij maken geen onderscheid. Wij zijn er voor Turken, voor Arabieren en voor alle andere minderheden. Wij werken al tien jaar heel hard voor jullie en Numan gaat, met Gods wil, nóg harder werken."

Yilmaz: "Al sinds de jaren zestig dragen wij bij aan dit land, maar er wordt nog steeds gediscrimineerd. Daar willen wij een eind aan maken."

Denk een Turkse partij?

Yilmaz resoluut: "Denk is een Nederlandse partij."

Moskeebezoeker Savas Sari: "Ik stem Denk voor de toekomst van mijn kinderen die hier in Nederland zijn geboren."

"Ik vertrouw deze mensen met mijn hart," zegt Hacer Göksu. "Ik ben ervan overtuigd dat ze er voor mij, een moslimvrouw, zullen zijn."

Denk is niet de enige partij die langskomt in de moskee. D66 en de PvdA lieten eerder hun gezicht zien. "Die kregen niet zoveel applaus," zegt moskeevoorzitter Kamber Sener koeltjes. "Wel veel vragen."

Drie zetels

Denk staat in de peilingen nu op drie zetels in de gemeenteraad.

Logisch, vindt hij. "De mensen zijn teleurgesteld in mensen als Lodewijk Asscher. Als Jood zou hij toch moeten weten wat discriminatie is."

Weinig steun voor euthanasie
Op drie zetels staat Denk nu in de peilingen. Opvallend. Toen de Kamer­leden Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk in 2014 met veel geraas de PvdA verlieten, gaf niemand een stuiver voor hun kansen. Nu worden ze in Amsterdam naar alle waarschijnlijkheid bijna even groot als de ooit zo oppermachtige sociaal­democraten. Misschien wel groter.

Politicologen André Krouwel van de Vrije Universiteit Amsterdam, Floris Vermeulen van de Universiteit van Amsterdam en Simon Otjes van de Rijksuniversiteit Groningen deden onderzoek naar de Denkstemmer. Hun conclusie: hij heeft een eigen profiel: moreel conservatief, maar juist progressief als het gaat om immigratie en integratie. Cynisch over de politiek, maar niet uitgesproken links.

Niet verrassend: Denk is uiterst populair onder moslims. En het zijn vooral Turkse of Marokkaanse Nederlanders die erop stemmen - bij de Tweede Kamerverkiezingen van vorig jaar respectievelijk 47 en 37 procent van hen. Een ruime meerderheid van de Denkstemmers stemde in het verleden op de PvdA.

Wel verrassend: Denk is vooral populair onder jonge kiezers. De tweede en derde generatie, die ondanks een betere opleiding nog altijd keihard worden geconfronteerd met discriminatie op de arbeidsmarkt.

Denk was een accident, waiting to happen. "Het gevolg van de Nederlandse immigratiepolitiek," zegt Krouwel. "De eerste de beste idioot die op het idee kwam om deze mensen te organiseren heeft gewonnen."

Denk heeft, aldus het onderzoek, zijn wortels in het conservatieve deel van de Turks-Nederlandse religieuze gemeenschap.

Die is goed georganiseerd met een netwerk van moskeeën en sociaal-culturele organisaties, waar gemakkelijk een grote groep kiezers op de been kan worden gebracht.

De partij is, zegt Krouwel, de Turks-populistische tegenreactie op het rechtspopulisme aan de andere kant van het politieke spectrum: de PVV en Forum voor Democratie. Denk doet een beroep op hetzelfde sentiment: de anderen zijn tegen ons. "Dat is een proces van jaren," zegt hij. "En het wordt gevoed vanuit Turkije."

Denkstemmers zijn volgens Krouwel, Vermeulen en Otjes sterk gekant tegen islamofobie en discriminatie en voorstanders van immigratie. In die zin zou je ze progressief kunnen noemen. Maar tegelijk is onder de gemiddelde Denkstemmer weinig steun voor zaken als euthanasie of de emancipatie van homoseksuelen.

Krouwel: "Denk mobiliseert stemmers op het Turks en Marokkaanse nationalisme: op de gedroomde band met het land van herkomst. Er zit een samenzweringsidee achter: de wereld is tegen Turkije."

Dat kun je ook anders formuleren. "Denk weet gewoon goed te verwoorden wat er in de Turks-Nederlandse gemeenschap leeft," zegt de hoofd­redacteur van DutchTurks.nl. "Ze zijn niet ingekapseld in het politieke establishment."

Zo ingewikkeld is het niet, vindt hij: bij gebrek aan beter stemmen velen op Denk. "Dat zegt iets over onze samenleving. Als de andere partijen geen oor hebben voor de zorgen van minderheden, gaat Denk er met de trofee vandoor."

Recep Konuksever, jongerenwerker bij een Turks-religieuze organisatie: "Ik merk dat veel jongeren sympathie hebben voor Denk, maar dat is vooral uit teleurstelling in de prestaties van andere partijen."

Milieu
Terug naar de stad: naar Slotervaart, waar Denk vorig jaar de meeste stemmen haalde. In winkelcentrum Plein '40-'45 zit Yener Baltaci in zijn tapijtwinkel. Kuzu is persoonlijk bij hem op bezoek geweest, zegt hij enthousiast. "Die praat tenminste nog met het volk. De anderen durven hier niet eens binnen te lopen. Of ze komen even snel een roosje afgeven. Maar het gesprek aangaan? Ho maar."

Klant Yakup Kutlu: "Van ons zitten er maar drie in de Kamer. Je ziet hoe de andere Turken hebben gestemd met de Armeense kwestie. Zij zijn niet van ons. Wij blijven vreemdelingen in dit land. Dan moeten er mensen zijn die ons representeren."

Op het plein zit de Marokkaanse Zakania Ben Allal. "Denk is de enige partij die mij kan garanderen dat de moskee er straks nog staat," zegt hij.

Zijn vrouw Laila Bouakili: "Maar wij vinden ook het milieu belangrijk. Toen we daar naar vroegen wisten ze geen enkel antwoord te geven."

Het stel stemt straks D66. Nummer 49: oom Omar el Bouakili.

Lees ook: Denk: De beschermheer naar wie is gesnakt