Nederlandse ambtenaren voerden campagne tegen Trump: mag dat?
Als ambtenaar in dienst van de Nederlandse overheid campagne voeren tegen een presidentskandidaat in een ander land: mag dat? Tenminste tien jonge rijksambtenaren menen van wel en trokken vorige week in hun vrije tijd naar de VS om daar campagne te voeren tegen Donald Trump. Bestuurskundigen waarschuwen: dit is op z'n minst onhandig.
De ambtenaren gingen in Philadelphia van deur tot deur om Amerikanen te overtuigen op Clinton te stemmen. Ze kwamen uit Nederland uit angst dat Trump gaat winnen, vertelden enkele deelnemers aan een journalist van de nieuwswebsite philly.com.
'Hij wil uit de NAVO stappen', zei een ambtenaar. 'Hij heeft de finale stem in het beginnen van een oorlog en het gebruik van nucleaire wapens. Wij willen niet dat hij het knopje in handen heeft.'
De campagnereis leidt tot opgetrokken wenkbrauwen bij diverse bestuurskundigen. 'Juridisch is dit misschien niet onmogelijk, maar het is onverstandig', zegt hoogleraar bestuurskunde Frits van der Meer (Universiteit Leiden). 'De indruk kan ontstaan dat de Nederlandse overheid op deze manier partij wordt in de Amerikaanse verkiezingen.'
Twitter bericht wordt geladen...
Neutraliteit
Wat als de ambtenaren straks om de tafel moeten met een Trump-afgevaardigde? Dat scenario is niet ondenkbaar: een van de deelnemers is diplomaat van Buitenlandse Zaken. In zijn portefeuille zitten Mexico en handelsverdrag TTIP, twee zaken waar Trump fel tegenstander van is.
'In zo'n geval kan de onafhankelijkheid en neutraliteit van de ambtenaar zijn aangetast', zegt Alexander de Becker, bijzonder hoogleraar ambtenarenrecht (Universiteit Leiden). 'Hij moet Nederland vertegenwoordigen bij een administratie waartegen hij campagne heeft gevoerd.'
In de 'gedragcode rijksambtenaren' staat dat een ambtenaar zich verre moet houden van activiteiten die 'belangenverstrengeling' kunnen veroorzaken of het 'imago van de dienst kunnen schaden'. Een mening verkondigen mag, maar die is 'begrensd'.
Hij heeft de finale stem in het beginnen van een oorlog en het gebruik van nucleaire wapens
Dus wie zich namens de overheid niet met Amerika bemoeit, kan in zijn vakantie rustig voor Clinton of Trump flyeren? Klopt, meent hoogleraar Barend Barentsen, gespecialiseerd in arbeidsverhoudingen bij de overheid (Universiteit Leiden). Volgens hem kan een medewerker van de Belastingdienst zonder bemoeienis met de VS zijn gang gaan. 'Lastiger is het voor mensen in de diplomatieke dienst. Het is een grijs gebied.'
De betrokken ministeries zien geen problemen in de reis, die georganiseerd werd door D66. Ook Buitenlandse Zaken niet. De betrokken ambtenaar speelt volgens een woordvoerder geen 'bepalende of zelfstandige rol' bij TTIP. Dus ontstaat er geen belemmering voor zijn functioneren.
Juridisch is dit misschien niet onmogelijk, maar het is onverstandig