Tegenprestatie in de bijstand maakt meer kapot dan je lief is

We moeten er alles aan doen om mensen aan werk te helpen, want niemand heeft er baat bij om werkloos aan de kant te staan. De vraag is wat de beste methode is. Daarvoor kunnen we de aanpak in Amsterdam en Rotterdam vergelijken. Amsterdam hanteert geen tegenprestatie, maar heeft wel betere cijfers: 23.000 mensen kwamen de afgelopen vier jaar aan het werk. In Rotterdam kwamen 16.000 mensen aan het werk. Ook procentueel scoort Amsterdam beter. De tegenprestatie is dus niet nodig om de werkloosheid succesvol te bestrijden.

Loonsverlaging Voor de SP geldt dat werk moet lonen. De verplichte tegenprestatie ondermijnt dat principe. We hebben niet voor niets het minimumloon. Als mensen moeten werken met behoud van uitkering, wordt het minimumloon ontdoken. Bovendien wordt het salaris van andere werknemers ondergraven. Dat zagen we bijvoorbeeld bij een tuinder waar bijstandsgerechtigden moesten werken zonder loon. De overige werknemers kregen hierop spontaan een loonsverlaging met als argument: “Je kunt hier werken voor een lager salaris, of straks als bijstandsgerechtigde.” Zo’n race naar de bodem is wat de SP betreft van de zotte.

De tegenprestatie leidde ook tot de absurde situatie van Harry de straatveger uit Den Haag. Hij werd ontslagen. Vervolgens kwam hij in de bijstand en moest hij een verplichte tegenprestatie leveren: straatvegen. Hetzelfde werk als voorheen, maar dan zonder salaris en zonder pensioenopbouw. Harry had per maand 400 euro minder te besteden. Lucratief voor de gemeente, schaamteloos tegenover de persoon in kwestie.

Verdringing De tegenprestatie leidt tot onwenselijke verdringing. Gewone banen worden ingevuld door bijstandsgerechtigden die werken zonder loon. Oneerlijke concurrentie is het gevolg. “Ik had een succesvol klusbedrijf wat goed liep, maar toen begon de Gemeente Den Bosch een klusbedrijf dat goedkoper was. Ik verloor steeds meer opdrachten doordat het bedrijf van de gemeente met gratis arbeidskrachten werkte”, zo vertelde een ondernemer.

Ook de werkgevers in de schoonmaakbranche zijn niet blij met de tegenprestatie: “Schoonmakers verliezen hun baan en ondernemers verliezen een opdracht aan een partij waarmee geen eerlijke concurrentie mogelijk is.”

In de Achterhoek werd een fabriekshal ingericht waarin tientallen bijstandsgerechtigden met behoud van uitkering plastic bloemen moesten vouwen. Soms jarenlang, zonder enig perspectief op een baan. De gemeente verdiende goed aan de goedkope arbeidskrachten: een half miljoen euro per jaar.

Pulpbanen De tegenprestatie heeft dus allerlei negatieve effecten: werken zonder loon, verdringing van regulier werk en oneerlijke concurrentie tegenover bedrijven. Hardwerkende ondernemers worden met behulp van pulpbanen door de overheid weggeconcurreerd. Wonderlijk dat partijen als Leefbaar Rotterdam en ook de VVD dat steunen.

Geen misverstand: mensen die pertinent weigeren om te werken, moeten worden aangepakt. De wet biedt daartoe tal van mogelijkheden, inclusief financiële sancties. Ook bijstandsfraude is uit den boze – of dat nu in Nederland plaatsvindt of in het buitenland. Maar laten we gemeenten niet dwingen om mensen zonder loon te laten werken. De cijfers van de Amsterdamse SP-wethouder Vliegenthart bewijzen dat zijn aanpak werkt – zonder tegenprestatie.