Direct naar artikelinhoud

'Banken hebben geen moraal'

ING heeft een fikse tik op de neus gehad van politiek en publieke opinie.Beeld ANP XTRA

ING trok dinsdag de voorgestelde salaris-verhoging van de topman in. Maar dat betekent allerminst dat de moraliteit haar weg naar de bankleiding eindelijk heeft gevonden.

Laat één ding helder zijn, benadrukt de Tilburgse hoogleraar bedrijfsethiek Wim Dubbink: dat ING terugkomt van de enorme salarisverhoging van topman Hamers – omdat de bank naar eigen zeggen ‘de publieke reactie in Nederland heeft onderschat’ – is géén overwinning van de moraliteit. De jongste stap van de bankleiding is helemaal niet het goede nieuws dat de sector zo hard nodig heeft, vindt de hoogleraar.

Een marktspeler die niet mág omvallen en die wordt gered door de staat, is geen marktspeler

“Bij de bank, en in de hele bankensector, is moraliteit ver te zoeken. Nog steeds. Laat je door deze nieuwste stap niet op het verkeerde been zetten.”

ING heeft een fikse tik op de neus gehad van politiek en publieke opinie. “En ze hebben geen trek om nog meer klappen te krijgen. Dat is alles. Kijk maar naar wat de raad van commissarissen van ING zegt in de toelichting op het besluit om de salarisverhoging in te trekken. Daarin staat dat ze zullen doorgaan met zoeken naar manieren om ervoor te zorgen dat de top van de bank op concurrerende wijze kan worden beloond. Met andere woorden: jammer van de ophef, we zoeken een andere route om hetzelfde doel te bereiken. Aan de opvattingen van de bankleiding is niets veranderd.”

Dubbink zag ook in deze jongste kwestie over de beloning van topbankiers twee problemen opnieuw de kop opsteken. Eén: ING beschouwt zichzelf als een speler op de vrije markt. Twee: de politiek weet niets anders te bedenken dan telkens weer nieuwe regels die de banken in een moreel kader moeten vangen.

Too big to fall

Eerst dat eerste punt. Dubbink: “Anders dan de bankleiding lijkt te denken, is ING geen speler op de vrije markt. ING stond op omvallen, maar moest overeind blijven. De bank was too big to fall. De enige manier om dat te bewerkstelligen was redding door de staat, en daarmee redding door ons allemaal. Een marktspeler die niet mág omvallen en die wordt gered door de staat, is geen marktspeler. Als het dat wél was geweest, had de ING-leiding gelijk gehad over de beloning van Hamers, want op de vrije markt gaat het alleen maar om vraag en aanbod en doet het morele oordeel er uiteindelijk niet toe. Maar een bank als ING is door de plek die hij in de samenleving inneemt, én door die reddingsactie een soort semipublieke speler geworden. Daarin kan moraliteit niet afwezig blijven. De bankleiding heeft dat niet in de gaten.”

Dan het tweede punt: de politieke neiging om de bankensector en de beloning van topmensen met steeds meer regels te omgeven. Die wens om meer regels klonk de afgelopen dagen in Den Haag.

“Regels maken geen moraliteit. In Nederland wordt heel veel gediscussieerd over integriteit, en heel vaak eindigt dat in het opstellen van nieuwe regelgeving. Politiek Den Haag zou eigenlijk maar één regel moeten stellen waarin geëist wordt dat er in organisaties over moraliteit gesproken wordt. De banken kunnen wat dat betreft een voorbeeld nemen aan de gezondheidszorg: daar zijn allerlei manieren bedacht om openingen te vinden naar het gesprek over moraliteit. Van het voeren van moreel beraad tot het werken met technieken die mensen confronteren met de morele connotaties van hun werk. Die helpen je om de argumenten die je aanvoert voor je handelen te toetsen op hun moraliteit. Moraliteit kan niet zonder zelfreflectie, zonder gesprek.” Die zelfreflectie heeft Dubbink bij ING niet gezien. “De raad van commissarissen kijkt op een legalistische manier naar integriteit: blijven we binnen de regels? Dat is het effect van een politiek die alles telkens maar weer vanuit regels benadert. De politiek weet geen weg naar moraliteit te vinden buiten het stellen van regels om. Het paradoxale gevolg daarvan is dat de moraliteit steeds verder naar de rand wordt geduwd.”

Lees ook:

Minister Wopke Hoekstra (CDA) onderzoekt of de regels voor het belonen van bankiers moeten veranderen.

Reputatie-experts zijn verbijsterd over de gang van zaken rond de salarisverhoging voor topman Ralph Hamers van ING. De bank deed exact hetzelfde als zeven jaar geleden.