De Achterhoek is een van oudsher rood bolwerk. In Doetinchem was het daarom nooit de vraag of, maar met wie de PvdA in het college zou komen. Sinds 1956 zaten de sociaaldemocraten onafgebroken in het gemeentebestuur. Tot vier jaar geleden.
"We noemen dit ook wel het 'iedereen behalve de PvdA-college'", zegt Steven Kroon, de lokale PvdA-lijsttrekker in Doetinchem. Hij zat voorheen jarenlang in het college, maar moest genoegen nemen met vier jaar oppositie.
"Dat werkte louterend", zegt hij daar nu over, maar dat is niet het doel voor de komende verkiezingen. Dan wil de partij weer besturen. "Verantwoordelijkheid nemen", heet dat in politiek jargon.
De Achterhoek kent van oudsher een grote maakindustrie. Neem DRU uit Ulft, dat was één van de oudste industriële bedrijven in Nederland. Maar ondanks het vertrek van de gietijzerfabriek in 2003 is dit volgens Kroon nog steeds "een hardcore arbeidersgebied".
Als wij een geweldige campagne draaien en Lodewijk maakt in de week van de verkiezingen een uitglijder, dan hebben wij daar echt wel last van
Werk aan de winkel
Dat betekent werk aan de winkel voor PvdA-leider Lodewijk Asscher. Hij is op een frisse, zonnige voorjaarsdag in de Achterhoek om mensen te helpen herinneren waarom de partij hier ooit de grootste partij was.
Dat probeert hij enerzijds met lokale onderwerpen. Zo verzet de PvdA in Lochem zich tegen de komst van een grote supermarkt. "Wij willen daar goedkope woningen bouwen. Er is meer dan marktwerking en commercie. We leven hier!"
Maar veel van de uitslag op 21 maart zal afhangen van wat Asscher in Den Haag presteert. Kroon: "Als wij een geweldige campagne draaien en Lodewijk maakt in de week van de verkiezingen een uitglijder, dan hebben wij daar echt wel last van."
Asscher wil op deze campagnedag de lokale PvdA ondersteunen waarbij de aandacht speciaal is gericht op betaalbare huisvesting. Hij wil met zijn team, PvdA-woordvoerder wonen Henk Nijboer is ook mee, ideeën op doen waarmee ze in Den Haag direct aan de slag kunnen.
"Hoe kan ik je helpen?", vraagt Asscher die dag regelmatig aan de mensen die hij volgens een strak gepland schema bezoekt.
PvdA
- Vorige verkiezingen: 685.735 stemmen (10,25 procent)
- Aantal raadszetels: 799
- Slechtste uitslag: Leudal, Limburg (3,3 procent)
- Beste uitslag: Terschelling, Friesland (36,13 procent)
Ga heen
Niet iedereen is er even goed van op de hoogte wie er in politiek Den Haag precies rondlopen. "Kijk, dat is Diederik Samsom", roept een voorbijganger. Dat gebeurt wel vaker, zegt Asscher glimlachend. Hij is ook al eens aangezien voor een acteur, een dierenarts, Job Cohen en Mark Rutte.
Er wordt om gelachen, maar het is ook de reden waarom de PvdA zelfs hier raadszetels verloor. “Ik steek de hand vooral in eigen boezem, maar het grootste deel van de kiezers liep weg omdat er landelijk noodzakelijke keuzes werden gemaakt die men absoluut niet begreep”, vertelt Kroon.
"'Waarom zijn jullie met de VVD gaan regeren? Waarom wordt er zoveel bezuinigd op de huishoudelijke hulp?' Ja potdomme, daar was ik ook tegen, maar je moet het wel uitleggen. Je hebt er geen enkele invloed op, we zijn nu eenmaal een landelijke partij en hebben hetzelfde logo."
Juist dat logo zorgt er volgens Trouw voor dat elf lokale PvdA-afdelingen onder een andere vlag willen meedoen aan de verkiezingen. Er kleeft verlies aan de partij.
Hoewel Asscher dat in eerste instantie afdoet met "het zijn maar een paar mensen", heeft hij wel een duidelijke boodschap voor ze. "Als je niet trots op ons bent: Ga heen. Zeg je lidmaatschap op. Doei!"
Het tegenovergestelde is natuurlijk ook waar, benadrukt Kroon. Als het landelijk goed gaat met de PvdA, profiteren de lokale afdelingen daar ook van.
Bibliotheek
Op zo'n dag is het soms zoeken naar voorbeelden waarmee de partij zich lokaal én landelijk kan identificeren. Naast betaalbaar wonen is dat ook het terugdraaien van bezuinigingen op collectieve voorzieningen.
Dus zodra Asscher hoort dat de bibliotheek in het Gelderse dorpje Wehl de deuren moest sluiten vanwege bezuinigingen en het voortbestaan van de enige basisschool op losse schroeven staat door de bevolkingskrimp, grijpt hij dat gretig aan om het belang van een sterke PvdA in de regio te onderstrepen.
"We moeten niet meegaan met het idee dat we de boel maar moeten sluiten als de markt iets niet efficiënt vindt. We moeten brutaal zijn en zeggen: We willen dat die school hier blijft. Houd die bibliotheek wel open."
Asscher gaat er met dit voorbeeld wel aan voorbij dat de bibliotheek de deuren moest sluiten toen de PvdA nog wel in het college zat. "We moesten enorm bezuinigen omdat we werden gekort door het rijk", legt Kroon later uit. Er is wel een betaalbare oplossing gevonden waarbij de functie van de bibliotheek behouden bleef, maar het gebouw ging dicht.
De PvdA had nu er weer wel geld is om te besteden wellicht andere keuzes gemaakt. Maar toch, het politieke ideaal laat zich soms moeilijk rijmen met de realiteit.
Fuck de markt
Een van de oorzaken dat de PvdA in 2014 zo fors verloor in de gemeenten, komt volgens Asscher enerzijds doordat de uitwerking van de crisis zijn toppunt bereikte. In februari van dat jaar, een maand voor de stembusgang, piekte de werkloosheid met 8,2 procent van de beroepsbevolking. "Mensen zagen heus wel dat we ons best deden, maar het hakte er toch enorm in."
Anderzijds ligt de oorzaak dichter bij huis. "We hebben nooit goed uit kunnen leggen waarom we met de VVD zijn gaan regeren. Misschien was dat ook niet uit te leggen."
De PvdA-leider leerde wel een harde les: "Als we ooit weer in de regering komen, dan doen we dat niet als enige linkse partij. Of met GroenLinks of met de SP. Het liefst met allebei."
Een andere grondslag waarom kiezers zich van de PvdA vervreemdden, ligt er volgens Asscher aan dat zijn partij te veel is meegegaan met het idee dat de markt de problemen wel kan oplossen. "We moeten radicaler durven zijn. Fuck de markt, we kiezen voor zekerheid."
Bestaanszekerheid is volgens Asscher de kern waarvoor de PvdA is opgericht.
Asscher samen met Barbara Kathmann (lijsttrekker van de PvdA in Rotterdam) voor 'basisbanen' in Rotterdam.
'Vremd volk'
De bevolkingskrimp in de regio verdient ook aandacht, maar het is geen thema om campagne mee te voeren, vindt Kroon. Ook al hebben ze het in de Achterhoek over een 'dubbele tijdbom'. Er is namelijk sprake van vergrijzing én de jongeren in de gemeenten trekken weg naar omliggende steden.
Daardoor is het bouwen van nieuwe woningen niet zo aantrekkelijk vanuit financieel oogpunt. De huizenprijzen stijgen hier niet zo hard zoals in Amsterdam en Utrecht. De Randstad is wat dat betreft heel ver weg. Mensen van buiten worden in dialect 'vremd volk' genoemd.
Asscher krijgt dat voor het eerst te horen tijdens een huiskamergesprek met een ouder echtpaar. De man en vrouw wonen bijna hun hele leven in een dorpje vlakbij Doetinchem.
Het had weinig gescheeld of ze hadden moeten verhuizen na de verkoop van hun woning, de corporatie kon geen geschikte sociale huurwoning vinden. De zoektocht duurde uiteindelijk twee jaar.
"Dat komt door die regels van minister Blok", zegt de vrouw. Ze doelt op de plicht voor corporaties die woningen aan een bepaalde doelgroep met een specifiek inkomen moeten toewijzen. Het echtpaar valt daar om verschillende redenen buiten.
Steeds werden ze uitgeloot als ze ergens op reageerden. "Het leek wel Russisch roulette", herinnert de vrouw zich. Een mogelijkheid om direct een woning te krijgen is wanneer één van beiden een hersenbloeding zou krijgen. Dan kom je bovenaan de lijst. "Dat werd letterlijk zo tegen ons gezegd", aldus de vrouw.
De PvdA bemiddelde uiteindelijk met succes tussen de woningcorporatie en het echtpaar.
Met deze verhalen hoopt de partij zich lokaal te kunnen onderscheiden. Het begrip 'bestaanszekerheid' komt hier ook weer om de hoek kijken.
Geloof me, we gaan het deze keer echt beter doen dan in 2017
Opboksen
Toch moet de PvdA in dit geval wederom opboksen tegen haar eigen verleden. De toewijssystematiek waar het echtpaar tegenaan liep, is door oud-minister van Wonen Stef Blok, inmiddels opgevolgd door Kajsa Ollongren, in het kabinet-Rutte/Asscher geïntroduceerd.
"We komen uit een tijd dat corporaties teveel ruimte kregen", legt Asscher uit. Hij kan in dit geval niet anders dan het beleid deels te verdedigen, maar hij ziet ook in dat er veranderingen nodig zijn. "Het mag wel weer wat soepeler."
De corporatie-directeur zal later in een gesprek met Asscher zeggen dat hij wars is van Haagse regeldruk. De man denkt liever in mensen in plaats van in stenen.
Om zoveel mogelijk bewoners tevreden te stellen is maatwerk nodig, maar dat kan in Den Haag worden opgevat als het ontwijken van de corporatieregels. Het is een volgende boodschap die Asscher meekrijgt voor de Tweede Kamer.
Vrij
Na de volle agenda’s die Asscher in het vorige kabinet had als minister en vicepremier, zegt hij zich nu een stuk vrijer te voelen. "Ik hoef geen rekening met een coalitie te houden en kan ook ongegeneerd boos worden als dat nodig is. Zalig."
Hij weet tegelijkertijd ook dat je in de oppositie minder voor elkaar krijgt. De PvdA lanceerde vanuit Den Haag binnen een jaar twee keer een plan om 300 miljoen euro vrij te maken voor de regio. Dat geld is er nog steeds niet gekomen.
"Het is met sommige zaken moeilijker in de positie, maar ik weet dat het geld er is. Rutte heeft het steeds over een uitgestoken hand, maak dat dan maar waar. Hij kan wel wachten, maar de prijs stijgt met de week. Ik heb best geduld, maar niet teveel."
Aan het eind van de middag kijkt Asscher terug op "een heerlijke dag in de Achterhoek". Nu wil de partij nog een goede verkiezingsuitslag, maar daar maakt Asscher zich geen zorgen om. "Geloof me, we gaan het deze keer echt beter doen dan in 2017."
Dat is op zich niet zo’n gewaagde uitspraak, de PvdA kende vier jaar geleden verreweg de slechtste gemeenteraadsverkiezingen van deze eeuw. "We hebben veel verloren en daardoor veel te winnen", weet ook Asscher.
Het is aan de PvdA-leider om het partijkader daar ook van te overtuigen. "Jongens, we kunnen ook winnen. Laat je niets aanpraten", zegt hij ’s avonds tegen een bomvol partijkantoor. Daarna staat er nog één punt op het programma: het inwijden van de Joop den Uyl-bar.
Wil jij elke ochtend direct weten wat je ’s nachts gemist hebt en wat er die dag gaat gebeuren? Abonneer je dan nu op onze Dit wordt het nieuws-nieuwsbrief!