Hillary Clinton heeft zich herpakt na de presidentsverkiezingen waarin ze het aflegde tegen Trump. 'Trump vernietigt bewust onze instituties. Het imago van Amerika bladdert af, dat verdient tegengas.'
Ze is monter. Haar lach klatert door de vergaderruimte in hotel Krasnapolsky. Niets herinnert nog aan het drama op 8 november 2016, toen niet zij, maar Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen won.
Hillary Clinton (70) is weer strijdbaar, heeft afgerekend met haar verlies. In het boek What Happened en na lange wandelingen en gesprekken met vooral haar man Bill ('mijn beste vriend en grootste fan').
"Persoonlijk gaat het prima met me. Ik voel me goed. Mijn familie is gezond. Ik heb twee prachtige kleinkinderen, Charlotte en Aidan," zegt Clinton. "Ik heb ook een uitdagend, interessant bestaan." Haar lezing over internationale vooruitzichten, net uitgesproken voor een select publiek, is daar een bewijs van.
Clinton is strijdbaar. "Daar heb ik alle reden toe. Als Amerikaan maak ik me zorgen over wat in mijn eigen land gebeurt. Als niet Trump maar een andere Republikein me had verslagen dan was dat ook een schok voor me geweest, maar zou ik me niet zo druk maken als nu. In het Witte Huis zit een president die mensen tegen elkaar opzet en bewust onze instituties vernietigt. Dat is zeer verontrustend en verdient tegengas."
Hillary Clinton (70) is weer strijdbaar, heeft afgerekend met haar verlies. In het boek What Happened en na lange wandelingen en gesprekken met vooral haar man Bill ('mijn beste vriend en grootste fan').
"Persoonlijk gaat het prima met me. Ik voel me goed. Mijn familie is gezond. Ik heb twee prachtige kleinkinderen, Charlotte en Aidan," zegt Clinton. "Ik heb ook een uitdagend, interessant bestaan." Haar lezing over internationale vooruitzichten, net uitgesproken voor een select publiek, is daar een bewijs van.
Clinton is strijdbaar. "Daar heb ik alle reden toe. Als Amerikaan maak ik me zorgen over wat in mijn eigen land gebeurt. Als niet Trump maar een andere Republikein me had verslagen dan was dat ook een schok voor me geweest, maar zou ik me niet zo druk maken als nu. In het Witte Huis zit een president die mensen tegen elkaar opzet en bewust onze instituties vernietigt. Dat is zeer verontrustend en verdient tegengas."
Het draaide om een snoeiharde tv-campagne waarin werd geprobeerd om met angst en afkeer, en met eigen werkelijkheden stemmen te winnen
De Verenigde Staten zijn een ernstig verdeeld land, politiek en maatschappelijk. Goed bestuur is nauwelijks meer mogelijk.
"Zeker. Maar de verdeeldheid van nu is gemaakt, wordt geëxploiteerd. Er zijn altijd verschillen van gevoel en cultuur in de samenleving. Zeker in de VS, met zo'n grote verscheidenheid. Maar de laatste decennia buit de Republikeinse Partij die verdeeldheid uit. Met hulp van rechtse media die de branden stichten en aanwakkeren. Als jou elke keer wordt verteld dat je in je leven verliest doordat de ander wint, koester je woede en wrok."
Dit gevaar is te lang onderschat. Ook door u.
"Dat denk ik wel, ja. Ik dacht tijdens mijn campagne dat de woede werd gevoed door de gevolgen van de financiële crash in 2008 en 2009. Dus maakte ik er een serieus onderwerp van, met verregaande plannen om alle Amerikanen weer de kans te geven op een beter leven."
"Maar helaas - en Donald Trump begreep dat - bleek het beter die woede te bespelen. Door zondebokken aan te wijzen en die de schuld van alles te geven. Mexicanen, immigranten, zwarten, homoseksuelen en moslims, ze lagen allemaal onder vuur. Die aanpak leverde hem veel steun op."
U dacht dat het in de campagne over politiek zou gaan maar het werd een andere strijd. Met andere wapens: wraak, boosheid, confrontatie.
"Ik zou willen dat ik dat eerder had ingezien. Ik dacht dat ik in een moderne campagne met de andere kandidaat verantwoording moest afleggen voor wat er is gezegd, is gedaan en zou moeten gebeuren. Maar ik stond alleen in die arena."
"Het draaide om een snoeiharde tv-campagne waarin werd geprobeerd om met angst en afkeer, en met eigen werkelijkheden stemmen te winnen. Deze krachten, gevoed door de onderbuik, zie je overal in westerse democratieën en we zullen daar beter mee moeten omgaan. Door te begrijpen, uit te leggen en met realistische oplossingen te komen."
Van een eerlijk debat met Donald Trump is het nooit gekomen. Trumps campagne stond bol van de oneliners
Dat los je niet op met meer begrip. Daar is een goed debat voor nodig en dat is er niet echt.
"Daar kwam ik dus ook achter. Van een eerlijk debat met Donald Trump is het bijvoorbeeld nooit gekomen. Trumps campagne stond bol van de oneliners. Hij sprong van de hak op de tak, viel mensen aan, strooide met beledigingen, ook op de eigen Republikeinse Conventie, waar hij officieel kandidaat werd. Niemand wist wat te doen."
Ook na zijn beëdiging, waar u tandenknarsend luisterde naar zijn agressieve toespraak, blijft hij voor u the Great Divider?
"Hij jaagt op iedereen. Op de media, de rechtbanken, op elk instituut. Hij is geen president die bindt. Hij leeft van verdeeldheid en chaos."
Hoe geef je een president die je als ongeschikt beschouwt goed tegengas?
"We hebben belangrijke verkiezingen in november. Als we met de Democratische Partij weer een meerderheid het Huis van Afgevaardigden krijgen, kunnen we onderdelen van het wanbeleid dat nu uit het Witte Huis komt, blokkeren en bijstellen."
"Trump ondermijnt het ambt van de president. Dat misbruikt hij voor de verrijking van zichzelf en zijn familie. Hij negeert de regels die belangenverstrengeling en andere conflicten moeten voorkomen, die de politieke macht moeten controleren. Dat berokkent schade aan onze instituten. En dat moeten we zo snel mogelijk repareren."
Nu er dertien Russen zijn gedagvaard kan niemand meer zeggen dat Rusland zich niet met die verkiezingen heeft bemoeid. Er zijn bewijzen
Is de Democratische Partij wel bij machte om de komende verkiezingen te winnen?Waar is de constructieve oppositie onder leiding van charismatisch leiderschap?
"We hebben het afgelopen jaar een paar prima zeges geboekt. In onder andere de staten New Jersey en Virginia. De Democratische Partij zit vol energie, heeft een duidelijke missie om weer zetels te heroveren. Ik dicht ons in november een grote kans toe. Er komt ook een nieuwe generatie aan met goede, nieuwe leiders die ik ook van advies dien."
Ook andere jongeren timmeren aan de weg: de scholieren die de machtige wapenlobby NRA het leven zuur maken.
"Ik vind het fantastisch dat die jongeren de National Rifle Association zo onder druk weten te zetten. Met een debat op de sociale media, in klassen, met petities. Toen we weer werden geconfronteerd met zo'n dramatische schietpartij op een school pakten zij hun verantwoordelijkheid op om er iets tegen te doen. Om levens te redden. Ze leggen nu de NRA en de regering-Trump het vuur aan de schenen voor een strenge wapenwetgeving. Ik ben heel trots op hen."
Intussen blijft Trump u bestoken met de term Crooked Hillary, vooral in zijn tweets. Krijgt u daar geen genoeg van?
"Het blijft verbijsterend. Waarom valt hij me zo vaak aan? Waarom doet Fox News dat? Ik denk dat het komt doordat zij maar al te goed beseffen dat er nu terechte vragen worden gesteld over het verloop van de presidentsverkiezingen. Daarom trekken ze ten aanval. Nu er dertien Russen zijn gedagvaard kan niemand meer zeggen dat Rusland zich niet met die verkiezingen heeft bemoeid. Er zijn bewijzen."
"Trump en zijn entourage accepteren het onderzoek niet maar wisten dat de Russen de verkiezingen hebben beïnvloed, dat WikiLeaks Trump ten dienste was door e-mails van mij te laten lekken. Daarom proberen ze het onderzoek in diskrediet te brengen en af te leiden met aanvallen op mij. Maar feiten zijn feiten en als die naar buiten komen, zal dat gevolgen hebben."
Je kunt geen diplomatie bedrijven zonder diplomaten. Dat gevaar wordt door de regering-Trump niet onderkend
Het imago van de VS in het buitenland wordt er niet beter op. Dat moet u als gewezen minister van Buitenlandse Zaken pijn doen.
"Deze regering zorgt voor een vacuüm in de wereld dat wordt opgevuld door mensen als Vladimir Poetin, Xi Jinping, Recep Tayyip Erdogan en anderen. Mensen die hun macht willen vergroten en rekeningen willen vereffenen. De VS praat niet meer over mensenrechten. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wordt uitgehold."
"Als je met Kim Jong-un wil praten over zijn kernwapens heb je daar ervaren diplomaten voor nodig. Mensen die de dossiers en Noord-Korea kennen, de taal spreken. Die mensen zijn weg. Je kunt geen diplomatie bedrijven zonder diplomaten. Dat gevaar wordt door de regering-Trump niet onderkend."
De president zet nu een handelsoorlog in gang. Dat zet relaties met bondgenoten, waaronder Nederland, onder druk. Is dat zorgelijk?
"Nederland heeft een lange geschiedenis met de VS. Het gaat jullie land goed, met 3 procent economische groei en een dalende werkloosheid. Bij de verkiezingen zijn de tegenstanders van democratie verslagen. Nederland ligt dus op koers. Ik hoop dat Trump snel een lesje wordt geleerd en zal afzien van alle bedreigingen."
"Vergeet ook niet dat de Navo, de relaties met Europa en Europese lidstaten zo sterk zijn dat één iemand die met een handelsoorlog niet ernstig kan beschadigen. De eeuwenoude band zorgt er juist voor dat de relaties goed blijven, ondanks dit soort vervelende momenten."
First ladies staan altijd in de schijnwerpers. Heeft u als 'oudgediende' nu erg te doen met Melania Trump?
"Ik heb te doen met iedereen die te maken heeft met het destructieve gedrag van Trump. Dus zowel de mensen die hem zo na staan als mensen wier leven hij beschadigt zonder hen te ontmoeten, zoals migranten die hij het land wil uitzetten. Hij berokkent veel mensen leed en ik hoop dat we daar met verkiezingszeges een einde aan kunnen maken."
Blauwe golf
De midterm-verkiezingen van november zou je kunnen zien als een populariteitstest voor president Donald Trump. Zowel in de Senaat als het Huis van Afgevaardigden bezitten de Republikeinen nu nog de meerderheid, de Democraten zijn vastberaden die in een van beide huizen te heroveren op Trumps partij.
Wat dat betreft putten ze gretig hoop uit de aftrap van de voorverkiezingen, die afgelopen dinsdag traditioneel in Texas plaatsvond. Niet dat het Republikeinse bolwerk zal vallen, maar de opkomst onder Democraten was er ruimschoots het dubbele van die bij de vorige tussentijdse verkiezingen in 2014. Een teken dat ontevreden partijgenoten van Clinton hun stem in november zullen laten gelden en een 'blauwe golf' het Congres zal overspoelen.
Wat dat betreft putten ze gretig hoop uit de aftrap van de voorverkiezingen, die afgelopen dinsdag traditioneel in Texas plaatsvond. Niet dat het Republikeinse bolwerk zal vallen, maar de opkomst onder Democraten was er ruimschoots het dubbele van die bij de vorige tussentijdse verkiezingen in 2014. Een teken dat ontevreden partijgenoten van Clinton hun stem in november zullen laten gelden en een 'blauwe golf' het Congres zal overspoelen.
