Telefoon, airco, drankje... Wat mag wel en niet achter het stuur?

Een automobilist uit Sneek kreeg een tijd geleden een boete voor het bedienen van zijn telefoon terwijl die keurig vastzat in een standaardje op het dashboard. De man stapte daarop naar de kantonrechter. Die vond die boete terecht: te veel afleiding. Al won justitie de zaak, toch stapte het Openbaar Ministerie naar het gerechtshof om 'voor eens en altijd' helderheid te krijgen over het aanraken van je telefoon.  

De algemene grondregel voor automobilisten ligt grotendeels besloten in artikel vijf van de Wegenverkeerswet. Volgens dat artikel 'is het een ieder verboden zich zodanig te gedragen dat gevaar op de weg wordt veroorzaakt of kan worden veroorzaakt of dat het verkeer op de weg wordt gehinderd of kan worden gehinderd'.

De wet gaat verder dan je zou denken, vooral de zinsnede 'kan worden veroorzaakt' is van belang. Ook de fase voor het veroorzaken van een daadwerkelijk gevaarlijke situatie of ongeval valt namelijk onder dat wetsartikel. Als de politie constateert dat een automobilist gevaarlijk rijgedrag vertoont, zoals bijvoorbeeld slingeren, kunnen er meteen boetes worden uitgedeeld. Als er daadwerkelijk een ongeluk wordt veroorzaakt omdat een automobilist bijvoorbeeld nog even snel iets van de achterbank wil pakken of pornosites op zijn telefoon wist, kan een rechter zelfs een celstraf of een lange rijontzegging opleggen wegens schuld aan het veroorzaakte ongeluk. 

De discussie over wat wel en niet mag achter het stuur, woedt soms hevig. Maar hoe zit het nou in de praktijk? 

Simpel: in de wet staat dat 'vasthouden van je telefoon' verboden is. Ook als je niet belt. Ook als je hem met twee vingers vasthoudt, je toch twee handen op het stuur hebt en je keurig aan elke verkeersregel houdt, kan je dus een vette boete krijgen. Let wel: je mag wel handheld bellen als je met je auto stilstaat in de file of voor het stoplicht. Maar volgens de rechtbank mag je de telefoon dus met geen vinger aanraken als je in beweging bent, óók niet als dat ding in een telefoonhoudertje op je dashboard zit. Het gerechtshof verwerpt die uitspraak nu. 'Aanraken' is niet hetzelfde als 'vasthouden'.

Die mogen dus. Aanraken. Maar reken je niet rijk door vrijelijk met je radio te gaan spelen. Dáár op zich kan je niet zomaar een boete voor krijgen omdat dat niet bij wet verboden is, ténzij je 'jezelf of andere mensen in gevaar brengt' met je gedrag. Oftewel: zodra een agent bespeurt dat jij begint te slingeren, over doorgetrokken strepen scheurt, of erger: door rood rijdt, ben je de sigaar. Dan kunnen ze je pakken.

Deze leidt eeuwig tot onbegrip: waarom mag je wel je navigatie bedienen maar niet je navigatie op je telefoon. Wat is het verschil? Het gerechtshof geeft nu duidelijkheid: vastpakken van de telefoon is verboden, bedienen als-ie in een standaardje zit niet. Dus: navigeren op je foon mag als je hem maar niet vastpakt. Veilig Verkeer Nederland blijft overigens van mening dat je beter van je telefoon kan afblijven. Hun redenering: airco, radio en TomTom kunnen niet veel meer dan waar ze voor bedoeld zijn: frisse lucht blazen, muziek spelen en de weg wijzen. De telefoon kan zóveel meer. Het gevaar om afgeleid te raken (toch ook even je mail checken, whatsappen, het laatste nieuws lezen) is té groot.

Voor eten achter het stuur geldt hetzelfde voor als airco, radio en navigatie. En de politie let op je. In 2010 kondigde de politie aan grootscheeps op jacht gaan naar automobilisten die eten, drinken, de krant lezen, de kinderen op de achterbank een lel geven, shaggies draaien, naar mooie vrouwen kijken of wat dan ook. Maar ook toen gold: pas een boete als je begint te slingeren of erger.  

De tol van afleiding is groot. Volgens het Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) is de precieze rol van afleiding bij verkeersongelukken in Nederland niet bekend, maar blijkt uit een omvangrijk Amerikaans onderzoek dat bij 68% van de ongevallen de bestuurder direct voorafgaand aan het ongeval was afgeleid. Appen tijdens het rijden verzesvoudigt volgens het SWOV de kans op een ongeval. Afleiding zorgt naar schatting op jaarbasis voor 'enige tientallen' verkeersdoden.